تفتان ما - وقتی شبکه های اجتماعی، ضد اجتماعی می شوند!

با گسترش و همه‌ گیر‌شدن استفاده از فضای مجازی و شبکه ‌های اجتماعی، بیش از پیش چالش‌ ها و مسائل پیش روی این مقولات عیان شده است. یکی از این مسائل، انتشار و گسترش شایعات و مطالب بی ‌پایه و اساس است.

به گزارش سرویس اجتماعي تفتان ما، به نقل از رهیاب نیوز:شایعه از طبیعی ‌ترین پدیده ‌های اجتماعی و یکی از رایج ‌ترین شیوه‌ های کنش متقابل است که تاکنون کمتر شناخته شده است. شایعه یک مقوله اجتماعی و روانی با ابعاد گسترده ‌ای است که ابعاد
مختلف آن بویژه در زمان‌ هایی مانند جنگ، حالتی به‌ مراتب حادتر به خود می‌گیرد.

هرچند کارکردهای اجتماعی شایعه کاملا شناخته نیست، اما بیشتر در وضعیت‌ های ناهنجاری به وقوع می‌ پیوندند، این به آن معنی است که شایعه گزارش تائید نشده ‌ای از وقایع است که به تعریف و تبیین وضعیت ‌های مهمی که به صورت دوپهلو ظاهر می ‌شود،
کمک می ‌کند.

در گذشته این اتفاق به طور غیررسمی و معمولا دهان به دهان منتقل می‌ شد، اما با گسترش رسانه ‌های جمعی و در عصر ما رسانه ‌های اجتماعی، این موضوع سرعت بیشتری یافته و ابعاد تازه ‌تری به خود گرفته است.

با گسترش و همه‌ گیر‌شدن استفاده از فضای مجازی و شبکه ‌های اجتماعی، بیش از پیش چالش‌ ها و مسائل پیش روی این مقولات عیان شده است. یکی از این مسائل، انتشار و گسترش شایعات و مطالب بی ‌پایه و اساس است.

این ‌که شایعات چرا یا توسط چه کسانی شکل می‌ گیرند مورد بحث نیست، آنچه مد نظر در این گزارش است، انتشار بدون توجه به منبع و ماخذ مطالب در این فضاست که این شبکه های اجتماعی را به شبکه های ضداجتماعی مبدل کرده است.

تقریبا همه ما، با یک یا چند گونه از شبکه ‌های پیام ‌رسان تلفن ‌همراه، همانند واتس ‌آپ، وایبر، لاین، اینستاگرام، تلگرام و... سر و کار داریم و بیشتر مطالبی که در این شبکه ‌ها مشاهده شده، بدون منبع است و گاهی این شایعات و حتی خبرهای واقعی بدون منبع با
آبروی افراد بازی می ‌کند.

برخی خبرها و شایعاتی که در شبکه‌های پیام‌ رسانی مانند واتس ‌آپ، تلگرام و... منتشر می‌ شود، خصوصیات مشترکی دارند؛ به طور مثال منبع در آنها درج نمی ‌شود. این شایعات در زمان آشفتگی‌ های اجتماعی بیشتر منتشر می ‌شود و پای یک گروه ذی ‌نفع در
انتشار این اخبار در میان است.

از این رو، امروزه تلفن‌ های همراه پرشده از پیام‌ هایی که ظاهرا هشدار دهنده است و خبر از حقایقی می‌ دهد که جامعه را نگران می ‌کند. «هشدار! زلزله تهران در راه است»، «فوری فوری آلودگی و مسموم بودن دلسترها»، «آلودگی آب معدنی»، «درخشش
مریخ»، «خرماهای مسموم شده توسط داعش»، «کالباس‌های فلج‌کننده» و در روزهای اخیر شایعه های مربوط به انتخابات های خبرگان پنجم و مجلس دهم شورای اسلامی.

متاسفانه جذاب بودن موضوع کافی است تا بسیاری از کاربران این شبکه های اجتماعی که اغلب جوان و نوجوان هستند کاری به صحت خبر یا میزان مستند بودن آن نداشته باشند و به رواج آن کمک کنند و شاید خودشان هم ندانند که در حال شایعه پراکنی هستند!

در این میان گویی شایعات شکلی جدید به خود گرفته اند، خیلی دقیقتر، هوشمندانه تر و البته سریعتر. شایعات در فضای مجازی معمولا با این جمله ها آغاز می شوند : "فوری فوری"، "لطفا اطلاع رسانی کنید"، "نقل از فلان مسئول"، "اطلاعیه فوری" و "توجه توجه".
شایعاتی که دامنه انتشارات آنها روز به روز در شبکه های اجتماعی گسترده تر می شود.

بر این اساس، معاون فناوری اطلاعات و رسانه‌ های نوین قرارگاه فضای ‌مجازی سازمان بسیج یکی از کارشناسانی است که معتقد است با فعال بودن این شبکه‌ ها در کشور هر روز باید شاهد آسیب و اتفاق جدیدی در کشور باشیم.

روح‌الله مومن نسب در این خصوص می ‌گوید: بازار شایعات در شبکه‌ های اجتماعی به حدی داغ است که دیدیم در موضوع اسیدپاشی روایات مختلف و شایعه‌ سازی ‌هایی در این زمینه صورت گرفت که هیچ نسبتی با واقعیت نداشتند.

وی همچنین برای چندمین بار بر ضرورت مسدودسازی شبکه ‌های اجتماعی تلفن همراه تاکید می ‌کند و می ‌افزاید: امروزه پایش و پالایش محتوا در فضای ‌مجازی امری بدیهی است و عموماً دولت و حکومتی را در جهان پیدا نمی ‌کنید که حاضر باشد فضایی در کشورش به وجود آید که خارج از قوانین آن کشور تعریف شود و قابلیت رصد بزه و ردگیری بزهکار در آن فضا وجود نداشته باشد.

بر اساس اظهارات مومن‌نسب به خوبی می توان گفت که بستن شبکه ‌های اجتماعی خارجی تلفن همراه ضرورتی انکار ناپذیر است؛ ولی برخی معتقدند به دلیل عقب نماندن از نرم ‌افزارهای ارتباطی دنیا باید این شبکه‌ ها در کشور فعال باشند که این خود جای تامل بسیار دارد.

نکته مهم در این میان مقوله غربالگری اطلاعات و ارتقای سواد رسانه ‌ای می باشد که در شبکه‌ های اجتماعی چندان نمی‌ توان به این مهم پرداخت چرا که ماهیت این شبکه‌ ها به گونه ‌ای است که کاربران به دنبال ایجاد ارتباط و انتقال هر مطلبی هستند.

در این شبکه‌ها اطلاعات در سریع‌ترین زمان ممکن و بدون آگاهی از درستی آن منتشر می‌شود و همین امر سبب می‌شود که بازار شایعات در فضای مجازی به ویژه شبکه ‌های اجتماعی داغ باشد به طوری که انتشار یک شایعه در ابعاد گسترده و سرعت بالا، بارها و بارها حتی مقامات رسمی کشور را وادار به تکذیب آن نموده و با چالشی مهم دست به گریبان کرده است.

شایعه می تواند دارای ابعاد سیاسی – اقتصادی – فرهنگی و اجتماعی باشد و مخاطب خاص خود را داشته باشد و پذیرش آن بستگی به نوع مخاطب دارد . مثلا در خصوص شرایط اقتصادی، تورم و گرانی، رکود و اشتغال مهم هستند مثلا جوانی که تحصیل کرده است مستعد پذیرش شایعه در خصوص اوضاع اقتصادی و اشتغال است.

با این وجود امروزه این شایعه پراکنی ها در فضای مجازی در روزهای منتهی به انتخابات ابعاد تازه ای به خود گرفته است. متاسفانه تولید شایعه و بازنشر بی‌ هدف و کورکورانه آن به ویژه در این روزها به یک معضل در جامعه تبدیل شده است.

از این رو، بازار شایعات در فضای انتخابات زیاد است، ممکن است فردی از فردی دیگر متنفر باشد و افکار وی با آن فرد در تناقض باشد؛ در اولین اقدام تنفر خود را به انحاء مختلف نسبت به وی بیان می نماید و بدون هیچ منطق و دلیلی در خصوص وی هر چه بگویند، می پذیرد؛ اینگونه شایعات جنبه انتقام دارد. چون تصور وی در خصوص آن فرد منفی است، بنابراین زمینه لازم در خصوص هر گونه شایعه را دارد.

در این زمینه نباید زیاد به مسئولان امید بست؛ مسئولانی که خود حامی و گاها راغب کننده استفاده از این شبکه ها هستند لذا هر فردی باید خود را در جای فردی قرار دهد که قرار است در مورد او شایعه ای را نشر دهد، اخباری که به کذب خانواده و بستگان او را دچار پریشانی خواهد کرد.

متأسفانه باید اقرار کرد که فرهنگ استفاده از این نرم ‌افزارها هنوز مطلوب نشده است، هر چند عده‌ ای در شبکه ‌های مجازی‌با راه‌ اندازی گروه‌ های مفید توانسته ‌اند اطلاعات خوبی را مبادله کنند اما عده ‌ای نیز به دنبال انتشار این ‌گونه شایعات هستند.

بنابراین مهمترین دلیل نشر شایعات در این فضا نداشتن فرهنگ استفاده از نرم ‌افزارهای نوین ارتباطی است، لذا در موضوع فرهنگ ‌سازی مسئولان کوتاهی داشته اند اما خود هر فرد نیز باید رفتارها و گفته ‌های خود را کنترل کند چرا که موضوعاتی مانند آرامش دیگران از بدیهیات اصول انسانی است که نباید آنها را به بازی گرفت.

ابزارهای نوین ارتباطی و شبکه‌ های اجتماعی را عده ‌ای به تیغ دولبه تشبیه می‌کنند که می ‌توان با مدیریت شرایط و فرهنگ ‌سازی آنها را به فرصتی برای نشر پیام ‌های منطبق با زندگی ایرانی - اسلامی تبدیل کرد و به اصطلاح تهدیدات موجود در این فضا را به فرصت تبدیل کرد و از آنها به نفع و گسترش این فرهنگ استفاده کرد.

از این رو به نظر می رسد رسانه‌ ها و نهادهای آموزشی در فرهنگ سازی و جلوگیری از گسترش و رواج شایعه در فضای مجازی و استفاده درست از اینترنت نقش بسزایی دارند که البته همه این مسائل نیازمند آموزش از سوی آنها است.

در پایان ذکر این نکته ضروری است که نظارت بیشتری باید روی اخبار منتشر شده در فضای مجازی صورت گیرد و در صورت انتشار شایعه، دستگاه های مسئول بلافاصله درباره آن اطلاع رسانی کنند تا از انتشار شایعات بیشتر جلوگیری شود.
انتهای پیام/