تفتان ما - کهن‌ترین جشن ایرانیان و آداب آن

نوروز، این عید باستانی ایرانیان با تمام زیبایی‌هایش و آیین کهن ارزشمندش پیام‌آور صلح و صفا و شادی و آرامش است. ایرانیان از قدیم در هر موقعیتی که بودند، در این وقت سال شادی و شادمانی را به دلها راه می‌دادند زیرا که پیام نوروز، شاد بودن و شادزیستن است.

به گزارش سرویس اجتماعي تفتان ما، به نقل از پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس، جشن نوروز از نخستین روز بهار همراه با شکوفه درختان و سرسبزی و شادی آغاز می شود. این جشن را بسیاری از بزرگان جهان باشکوه ترین جشن گیتی نامیده اند و بزرگترین جشن مردمی ایرانیان است که از روزگاران بسیار دور برای ما به یادگار مانده است. همچنان که این جشن تا به امروز به نام جشن نوروز جمشیدی آوازه مند است. این جشن با تمام دشمنی هایی که در درازای زمان دیده و می بیند هنوز استوار و پابرجا خود را به رخ جشن های جهان می کشد.
ایرانیان باستان ده روز مانده به جشن نوروز به انگیزه فراوانی به سال نو سه سینی از گندم و جو و ارزن به نماد پندار نیک، گفتار نیک ، کردار نیک می کاشتند. رنگ سبز آنان رنگ ملی ایرانیان است که نماد (بی مرگی و جاودانگی) است. در گذشته ایرانیان باستان دانه های گندم، جو، برنج، لوبیا، عدس، ارزن، نخود، کنجد، بلال و ماش را در ستون هایی از خشت خام، برمی آوردند که بالیدن هر یک را به شگون نیک می گرفتند و بر آن بودند که آن دانه در سال نو مایه فزونی و باروری خواهد بود.
ایرانیان باستان بر این باور بودند که فروهر مردگان، (ریشه واژه فروردین) در این روزها برای سرشکی بازماندگان خود به زمین فرود می آیند و اگر خانه را پاکیزه و آراسته و بستگانشان را شاد ببینند ، شادمند می شوند و برای بازماندگان خود نیایش می کنند و گرنه اندوهگین و افسرده بازمی گردند. با خانه تکانی، کاشانه خود را برای برگزاری باشکوه تر جشن نوروز از بیرون و درون پاکیزه، آماده و آراسته می کنند. همچنین خانه تکانی نشان از فرزانش کهن ایران دارد که می گوید: در پی آشفتگی، آراستگی و پاکیزگی می آید. همه خانه برای پاکیزگی زیر و رو می شد و چیزهای کهنه را به دور می ریختند و در آن میان شکستن کوزه را که جایگاه آلودگی ها و اندوه های یک ساله بود، بایسته می دانستند.
سفره هفت سین یکی از آیین های جشن نوروز است که شمار آن از هفت امشاسپدان آیین زرتشت سرچشمه می گیرد. دکتر ناصر انقطاع درباره چیدن هفت سین می گوید: پنج ویژگی و نکته در خور نگرش درباره هفت سین های باستانی و کهن که از زمان باستان تا امروز از سوی نیاکان ما بر خوان نوروزی می نهادند این است:
نام آنها ایرانی باشد با حرف سین آغاز شود دارای ریشه گیاهی باشد خوردنی باشد نام آنها از واژه ترکیبی ساخته نشده باشد با این نگرش سیب، سیر، سرکه، سماق، سمنو، سبزی یا سبزه و سنجد؛ هفت سینی هستندکه دارای همه این ویژگی ها می باشند.
چیزهایی که روی سفره هفت سین چیده می شوند بدین شمارند...
سیر ؛ نماد تندرستی سماق؛ چاشنی زندگی سبزه؛ نماد پندار نیک و گفتار نیک و کردار نیک سمنو؛ نماد خوبی برای زایش و باروری گیاهان سیب سرخ؛ نماد فروتنی و مهر و شیدایی سنجد؛ سرچشمه دلدادگی سرکه؛ برای گند زدای و نماد جاودانگی البته غیر از این گیاهان و میوه های سفره هفت سین، خوان نوروزی اجزای دیگری هم داشته است که بدین معنی می باشند.
آب؛ نماد تندرستی کتاب بر پایه باور هر کسی، مثلا مسلمانان قرآن و حافظ شمع و شمعدانی؛ نشانه راستی و پاکی و روشنایی آیینه؛ نماد درخشندگی تخم مرغ که تمثیلی از نطفه و باروری است اسپند و آویشن، نماد تنذرستی و فرخندگی گلاب؛ نماد آب ریزان انار نماد پارسایی است و ماهی زنده در آب به نشانه تازگی و شادابی و همچنین برابر با برج حوت یا ماه اسفند است و نقل و شیرینی برای شیرین بودن سال جدید.
آب و آیینه، شمع های شمعدان یا چراغ های روی خوان نوروزی و همچنین کتاب و شمایل مقدس و سبزه نورسته فضای رازآمیز و روحانی ایجاد می کند که برای همیشه در خاطره‌ها ماندگار می‌شود و بزرگترها را به فراموش کردن دل آزردگی ها می‌خواند . همه چشم به آب و ماهی می‌دوزند و گوش به شلیک توپ و اعلام سال تحویل می‌سپرند. پس از تحویل سال، همه اعضای خانواده به یکدیگر عید مبارکی می‌گویند و کوچکترها دست بزرگ‌ترها را می‌بوسند و آنگاه بزرگ خانواده دعای سال تحویل را می خواند و دیگران آن را تکرار می‌کنند.
یا مقلّب القلوب و الابصار یا مدبر اللیل و النهار یا محوّل الحول و الاحوال حوّل حالنا الى احسن الحال
سپس کلام مبارک باد و شیرینی سفر عید همه را شیرین کام می کند.
دیدن های نوروزی که ناگزیر بازدیدها را بدنبال دارد و همراه با دست بوسی و روبوسی است و عیدی گرفتن کوچکترها از بزرگترهای فامیل هم از اهمیت زیادی برخوردار است. در روزهای نخست فروردین که تعطیل رسمی است و گاه تا سیزده فروردین ادامه دارد و می گویند حتی تا آخر فروردین بین خویشاوندان و دوستان و آشنایان دور و نزدیک، این دید و بازدیدها رواج دارد. رفت و آمد گروهی خانواده ها در کوی و محله هنوز از میان نرفته است این دید و بازدیدها تا پاسی از شب گذشته به ویژه برای کسانی که نمی توانند کار روزانه را تعطیل کنند، ادامه دارد.
نقش وفاقی تحویل سال نو، در نقاطی که مکان زیارتگاهی و مقدس باشند، از محدوده فضای خانواده فراتر می رود. مردم در مکان مقدس گرد می‌آیند و نوروز را با هم آغاز می کنند. چنان که نذر بارگاه امام رضا(ع) در مشهد، حرم حضرت معصومه(س) در قم و شاه چراغ در شیراز و صحن و سرای امام زادگان در شهر و روستای دیگر.
از دیگر رسم های ایرانیان در گذشته این بوده که پس از تحویل سال و آغاز سال نو، کسی فرخنده رو و خوش قدم و نیک زبان به خانه می آمده و شادباش می گفت و تندرستی و شادی و روزی فراخ در سال نو برای اعضای خانواده می آورد. این رسم همچنان در میان عامه مردم ایران بازمانده است.
از دیگر مراسم متداول پس از خواندن دعا سال تحویل، بزرگ خانواده قرآن کریم را می گشاید و هفت سوره یا هفت آیه از آخرین کتاب آسمانی را که با کلمه سلام آغاز می شود، تلاوت می کند. آنگاه به رسم تبریک بزرگ خانه به هر یک از اعضای خانواده سکه ای که در میان صفحات قرآن قبلا گذاشته است، می دهد.
در سیزدهمین روز از سال جدید که پایان تعطیلات نوروزی است، خانواده ها خانه خود را ترک می کنند و به گردش گاه ها می روند و ضمن صرف غذا در دامن طبیعت، به بازی و جشن و پایکوبی می پردازند. مفهوم سیزده به این است که مردم قادر باشند در طول سال با تمام نیروهای اهریمنی مبارزه کنند، زیرا عده ای بر این باور هستند که عدد سیزده، عدد نحسی است نحوه برگزاری این روز به صورت یک پیک نیک می باشد. بعد از این روز زندگی به حالت عادی بر می گردد.
بنابراین، این روز (سیزده فروردین) آخرین روز با هم بودن فامیل و استفاده از طبیعت زیبای بهار است. سیزده بدر روزی برای طلب باران نیز می باشد.
به هر حال نوروز، این عید باستانی ما ایرانیان با تمام زیبایی هایش و آیین کهن ارزشمندش پیام آور صلح و صفا و شادی و آرامش است. ایرانیان از قدیم در هر موقعیتی که بودند، در این وقت سال شادی و شادمانی را به دلها راه می دادند زیرا که پیام نوروز، شاد بودن و شادزیستن است.
همچنین در روایات اسلامی نوروز، روزی است که جبرئیل بر پیامبر اسلام نازل شد، روز عیدغدیر است، روز ظهور حضرت صاحب الزمان حضرت مهدی (عج) خواهد بود ان‌شاءالله.
منابع:
فلسفه نوروز و سفره هفت سین ایرانی
گردشهر با چراغ، محمود روح الامینی
نوروز از گذشته تا کنون، روزنامه کیهان
انتهای پیام/