کدام شهر کشورمان پاریس کوچولو نام دارد وچرا؟

به گزارش سرویس اجتماعي  تفتان ما، به نقل از بجنا، درباره ی نام و وجه تسمیه ی "بجنورد"، این شهر تاریخی و فرهنگی که بر سر راه های مواصلاتی شرق به غرب ایران بزرگ واقع است، از دیرباز نظرات گوناگون و متفاوتی ابراز شده است. در این خصوص بوزنجرد، بیژن گرد، بوزن گرد، بیژن یورد، بزنجرد و در نهایت بجنورد، از جمله معمول ترین و کهن ترین اسامی است که در منابع و کتب تاریخی دست اول به آن ها اشاره شده است.[1]
اما این بار حکایت به گونه ی دیگری رقم خورده است. در دوره ی جدیدتر، مردمان این دیار و حتی سایر مناطق، بجنورد را به این نام نیز می شناسند؛ "پاریس کوچولو"!
در این خصوص که واژه ی "پاریس کوچولو" از کجا آمده و چگونه شکل گرفته، گمانه زنی های فراوانی ذکر شده است. نکته ی قابل توجه این است که این واژه بیشتر مبتنی بر نقل و قول ها و به عبارتی تاریخ نقلی است و به صورت مستقیم کمتر در منابع مکتوب به آن اشاره شده است. با این حال، بررسی هر چند مختصرِ دیدگاه های مختلف درباره ی چگونگی و چرایی این نام گذاری، خالی از لطف نیست.
یکی از گزارش ها که در منابع تاریخی بدان اشاره شده، بر این مطلب تاکید می کند که به احتمال فراوان، آنچه در زمان حکومت
"یارمحمدخان سهام الدوله شادلو" ملقب به "یارمحمدخان شادلو" و "سردار مفخم" و طی سفر ایشان به فرنگستان در سال 1319 ه.ق اتفاق افتاده، مبانی شکل گیری این نام را برای شهر بجنورد فراهم آورده است.
در این راستا شاید "راه اندازی اولین کارخانه برق"، "خیابان کشی های منظم"، "ایجاد باغ ها و نهرهای زیبا"(عمارت مفخم، باغ دلگشا، آیینه خانه و...) به سبک شهرهای اروپایی از جمله پاریس، بتواند به عنوان عوامل این نام گذاری نیز مد نظر قرار گیرد. مثلا در کتاب سفرنامه های سهام الدوله بجنوردی، که به اهتمام قدرت الله روشنی زعفرانلو گردآمده، اشاراتی در این باره آمده است: «ره آورد این مسافرت به فرنگستان، کارخانه برقی از اروپا بود که شاید جزو اولین کارخانجات برق در ایران بود. این کارخانه در سال 1320 ه.ق در بجنورد به کار افتاد».[2]  در بخش های دیگر کتاب نیز، حیرت حکام محلی از امکانات و شرایط محیطی شهرهای اروپایی در سفر به آن مناطق بیان شده است که این امر نیز می تواند تایید کننده ی تغییرات بعدی محیط شهری بجنورد و تبدیل آن به "پاریس کوچولو" باشد. به عبارت دیگر می توان گفت: نام پاریس کوچولو می تواند تحت تاثیر سفر ایشان به فرنگستان و بازدید از کشورهای اروپایی به ویژه پاریس و الگوبرداری از آن شهر برای ساخت بافت جدید شهری بجنورد، صورت پذیرفته باشد.
با این حال، در تاریخ شفاهی و موجودِ عموم جامعه نیز بحث پاریس کوچولو به وفور و دهان به دهان می چرخد. این که در زمان حکومت قاجار چندتن از سفرا و جهانگردان فرانسوی به بجنورد سفر کرده و وقتی با امکانات این شهر از جمله برق و شکل خیابان ها مواجه شدند، از این شهر به عنوان "پاریسی کوچک" یاد کردند نیز بسیار بیان می شود. چرا که به گفته ی آن جهانگردان، خیابان های این شهر دقیقا همانند پاریس بوده است.
از این ها گذشته، برخی دیگر نیز به این نکته اشاره می کنند که سیستم خیابان کشی در شهر بجنورد توسط معماران و مهندسین فرانسوی انجام شده و به خاطر شباهت خیابان کشی های آن به پاریس به این نام شهرت پیدا کرده است. علاوه بر این نیز، عده ای با نگرشی خاص به این موضوع، اشاره به "وضعیت اجتماعی و سبک زندگی عمومی" در شهر بجنورد دارند و این نکته را به عنوان یکی دیگر از دلایل نام گذاری این شهر به"پاریس کوچولو" عنوان نموده اند.
 
[1] . جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص وجه تسمیه بجنورد ن. ک: متولی حقیقی، یوسف: خراسان شمالی پژوهشی پیرامون تاریخ تحولات سیاسی خراسان شمالی از آغاز تا انقلاب اسلامی، (مشهد، آهنگ قلم، 1387)، ص121-124.  نگارنده متن حاضر نیز اسناد مربوط به کارخانه برق را در آرشیو شخصی آقای تاتاری مشاهده نموده است.
[2] . سهام الدوله، یار محمد خان؛بی بی شادلو، خاور: سفرنامه های سهام الدوله بجنوردی، به اهتمام قدرت الله روشنی زعفرانلو، (تهران، علمی فرهنگی، 1374)، صفحه 9. (نگارنده متن حاضر نیز اسناد مربوط به کارخانه برق را در آرشیو شخصی آقای تاتاری مشاهده نموده است).
علی رغم تمامی این دلایل، باز هم می توان در حالت خوشبینانه تر تمامی این تحولات و دگرگونی ها را به سیاحت ها و اروپاگردی حاکمان بجنوردی مرتبط ندانست و آن را صرفا حاصل "تلاش و تصمیمات شخصی حاکمان و اطرافیان آنها" محسوب کرد که پس از بازدید جهانگردان اروپایی مورد توجه قرار گرفته و این شهر را به جهت شباهت اتفاقی آن به پاریس، به "پاریس کوچولو" معروف کرده است.
در هر حال و با توجه به آنچه که ذکر شد، باید به این نکته اذعان نمود که بجنورد به عنوان شهری تاریخی که القاب متعددی همچون "پاریس کوچولو"، "گنجینه معرفت ها"، "گنجینه فرهنگ ها"، "گنجینه اقوام"و... را در ادوار مختلف تاریخی تجربه کرده است و احتمالا نام ها و القاب دیگری نیز طی اعصار آینده به خود خواهد دید، دیاری است که انعکاس دهنده ی "پویایی، مهربانی و اتحاد" میان مردمان و اقوام گوناگونی است که درس یکدلی و دوستی میان فرهنگ ها را به خوبی آموخته اند و سفیران صلح و دوستی و فرهنگ بوده اند. در نهایت اینکه؛ چه عالی است اگر بناست نام گذاری برای شهرمان اتفاق بیفتد، در کنار تمامی عوامل، این نام گذاری نشات گرفته از فرهنگ و هویت بومی، ملی، ایرانی و اسلامی مان باشد.
نویسنده:احسان سیفی– کارشناس ارشد تاریخ، مدرس دانشگاه
انتهای پیام/

چهارشنبه ۲۵ فروردين ۱۳۹۵ ساعت ۱۹:۵۸