تفتان ما - ظرفیت‌های حکمت متعالیه و عرفان اسلامی برای گفت‌وگوی بینافرهنگی

ظرفیت‌های حکمت متعالیه و عرفان اسلامی برای گفت‌وگوی بینافرهنگی

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: رویکردهای کلامی و فلسفه‌های مشاء و اشراقی از اثبات برهان نفس رحمانی عاجز هستند، تنها حکمت متعالیه است که توان اثبات آن را دارد.

به گزارش سرویس مذهبي تفتان ما، حجت‌الاسلام حمید پارسانیا در همایش «فراگیری رحمت الهی مبدأ گفتگو بین ادیان در قرن بیست و یک» در روسیه مطرح کرد: بر اساس حکمت متعالیه گفتگوهای بینا فرهنگی، بر مدار حقیقت عقلی‌ شکل می‌گیرد که در باطن و نهان انسان‌ها نیز حضور دارد و بر اساس رویکرد عرفانی ارتباط عقلی انسان‌ها ریشه در گفت‌وگوی آدمیان با خداوند سبحان دارد.
وی گفت: در بخش اول به تبیین مساله‌ای می‌پردازیم که نظریه برآمده از فلسفه و عرفان اسلامی برای حل آن شکل می‌گیرد. در این بخش لازم است زمینه‌ها و ریشه‌های مشکل و مساله‌ مربوط به گفت‌وگوهای بینا فرهنگی دنبال شود و پیشینه مشکل تا فلسفه کانت و فلسفه نیچه و همچنین دیدگاه‌های نوکانتی و پست مدرن دنبال شود.
پارسانیا در ادامه افزود: این دیدگاه‌ها با بی اعتبار دانستن عقل نظری و ارجاع آن به عقل عملی و یا به اراده انسان، با سوبژکتیو کردن معرفت به سوی نظریه‌هایی پیش رفتند که معرفت و هویت فرد و عامل را به ساختارهای فرهنگی باز می‌گردانند. این امر علاوه بر آن که به مرگ سوژه منجر شده به نسبیت معرفت و حقیقت و به غلبه نوعی هرمونتیک مفسر محور منجر شد؛ و به دنبال آن فهم و شناخت افراد از یکدیگر را به زمینه‌های فرهنگیِ مربوط به آن‌ها محدود و مقید ساخت؛ و در نتیجه امکان مفاهمه و گفت‌وگوهای بینافرهنگی را مورد تردید قرار داد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در بخش دوم با بررسی معنای رحمانیت رحمانیه خداوند سبحان به شمول رحمت رحمانیه نسبت به رحمت رحیمیه و دیگر اسماء و صفات الهی پرداخت و گفت: رحمت رحمانیه که نفس رحمانی، فیض منبسط، وجه الله و امر واحد الهی است. به دلیل اینکه با همه اشیا حضور داشته و به همه آنها از آنها نزدیک‌تر است. همان امری است که با ارتباط بی تکلف و بی قیاس با مخلوقات و از جمله با هر یک از انسان ها هویت و معرفت آنها را تعیین می‌کند. به گونه‌ای که هیچ موجودی بدون شناخت آن به شناخت خود و شناخت دیگر اشیا نایل نمی‌شود و هیچ موجودی نیز محروم از ارتباط با آن نمی‌تواند باشد.
وی در ادامه گفت: رحمت رحمانیه حقیقت واحدی است که از طریق آن، معرفت مشترک انسان‌ها نسبت به حقیقت و نسبت به خود آنها و همچنین نسبت به یکدیگر پدید می‌آید.
پژوهشگر علوم اجتماعی، فلسفه و عرفان اسلامی در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به راه‌های اثبات رحمت رحمانیه خداوند و مبادی هستی شناختی و معرفت شناختی مربوط به آن گفت: در این بخش ما می‌توانیم از سه راه نقل، عقل و وحی با ارجاع نقل به عقل و وحی بحث کنیم اما بسیاری از فلسفه‌ها و هستی‌شناسی‌ها مانند فلسفه‌های ماتریالیستی و رویکردهای شکاکانه و یا سوبژکتیوِ به معرفت انسانی امکان اثبات نفس رحمانی را ندارند.
وی با بررسی ظرفیت جریان‌های کلامی و فلسفی دنیای اسلام گفت: رویکردهای کلامی و یا فلسفی مشایی و اشراقی از اثبات برهانی نَفسِ رحمانی به گونه‌ای که عهده دار حل مساله گفت‌وگوهای بینافرهنگی باشد عاجز و ناتوان هستند؛ و تنها حکمت متعالیه و یا آثاری که در حوزه عرفان نظری شکل گرفته‌اند توان اثبات آن را دارند هرچند که رهاورد این دو نیز با یکدیگر تمایز دارد.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: در حکمت متعالیه، فیض منبسط و نَفسِ رحمانی که همان رحمت رحمانیه است مخلوق نخستین و عقل اول است، که در ردیف و شماره‌ با دیگر مخلوقات قرار نمی گیرد و با اقبال و ادبار خود همانگونه که مفاد روایات است، عوالم را پدید می‌آورد و لکن در عرفان نظری عقل ظهور رحمت رحمانیه در عالم خلق است که فیض مقدس نامیده می‌شود و سابق بر آن فیض اقدس است که واسطه ظهور اسما و صفات ذاتیه خداوند است.
وی در پایان با جمع‌بندی سخنانش گفت: براساس حکمت متعالیه مدار گفتگوهای بینافرهنگی همان حقیقت عقلی‌ای است که در باطن و نهان انسان‌ها نیز حضور دارد. بر اساس رویکرد عرفانی ارتباط عقلی انسان‌ها ریشه در گفتگوی آدمیان با خداوند سبحان دارد و این ارتباط عقلی مبنای یک گفت‌وگوی بینا‌فرهنگی را به دست می‌دهد.
انتهای پیام/ فارس