آیا در صدر اسلام استفاده از موسیقی و شعر رایج بود؟/هنر در دفاع مقدس چه جایگاهی داشت؟

به گزارش سرویس شهدا  تفتان ما،هنر و به خصوص موسیقی در انواع مختلف می‌تواند بسیار بر ذهن و روح یک جامعه تأثیر بگذارد و و مردم را به سمتی که می‌خواهد تهییج کند.
یکی از استفاده هایی که معمولا از موسیقی می‌شود زمان جنگ است که دولت ها برای نشان دادن حماسه بیشتر در میادین نبردشان و یا رشادت های سربازانشان از این هنر استفاده می‌کنند. گاهی هم برای اینکه سربازان را هنگام رفتن به جنگ روحیه ببخشند زمان بدرقه از موسیقی استفاده می‌شود.
از جهت دیگر می توان موسیقی حماسی را مانند بسیاری دیگر از ظواهر برای نشان دادن یک دوره طلایی حفظ کرد از این بابت که هنرمندان یک جامعه در آن ایام چگونه کنار ملت خویش بودند و چقدر از توانایی خود استفاده کردند تا در یک امر مهم به اصلاح گوشه‌ای از کار را بگیرند.
در دوران دفاع مقدس ما موسیقی های فراوانی داریم که هنوز هم شنیدن شان بعد از سه دهه تاثیر گذار و یادآور روزهای جهاد است اگرچه شاید از لحاظ ساختاری چشمگیر نباشد اما به هر حال نشان می دهد هنرمند تمام تلاش خود را کرده تا به نوعی ادای دین کند به سرزمین خودش. از طرف دیگر هنرمندان بزرگ و نام آور ما نتوانستند در بین همه موسیقی ها و آثار موجود کاری مانا و جاودانی از خود خلق کنند.
در کتاب «جنگ ایران و عراق؛ پرسش‌ها و پاسخ‌ها» به صورت محدود به این موضوع پرداخته شده و در مقابل سوالی مبنی بر اینکه شعر در دوران جنگ چه تغییر و تحولی یافت و چه نقشی در جنگ و حفظ فرهنگ جنگ داشت؟ می‌نویسد:
شعر به عنوان یکی از شاخه‌های اصلی هنر، در جریان جنگ رشد چشمگیری کرد و به خصوص در این میان، مضامین و اشعار حماسی قابل توجه است. کشور نیز به آن سمت گرایش یابد و رشد کند. لیکن در کشور ما جنگ تحمیلی علاوه بر بعد ملی، بعد ایمانی و اعقتادی نیز داشت و برداشت همگانی و مردمی از جنگ، نبرد میان حق و باطل بود. بنابراین، این قضیه رنگ بیشتری در اشعار شاعران و مضامین شعری آنان گذاشت و بسیاری از شعرهای سروده شده، مبنای نوحه‌هایی شد که رزمندگان ایرانی آن را می‌خواندند و نقش بسیاری نیز در تهییج و تشویق آنان در ادامه جنگ و پایدار بودن در راهی که برگزیده‌اند و نیز در تقویت ایمانشان داشت.
میزان تغییر و تحول در شعر دوران جنگ را می‌توان از حجم کتاب‌های شعری که در دوران جنگ و پس از آن نوشته شده، دریافت. از جمله کتاب چهار جلدی "فرهنگ شاعران جنگ و مقامت" اثر آقای محمدباقر نجف‌زاده بار فروش است که سه جلد نخست آن شامل شرح حال و نمونه آثار شاعران جنگ است و جلد چهارم نقد و بررسی و تحلیل شعر عصر انقلاب اسلامی و حوزه جبهه و جنگ و ادبیات مقاومت است. نویسنده با این اثر تلاش نموده تا در مسیر احیای ادبیات جبهه و مقاومت و دفاع، گامی موثر و مناسب بردارد و بسیاری از حماسه‌ها و دلاوری‌های رزمندگان را برای آیندگان حفظ نماید.
همانطور که بحث حق و باطل در شعرهای ما متبلور شد، خیلی از مسائل جنگ نیز خود معیار و نقطه شروعی بود برای سرودن برخی اشعار، مانند دلاوری‌ها، حماسه‌ها، وقایع و رخدادهایی که برای رزمندگان در جبهه‌ها رخ می‌داد و این شعرهای باقیمانده از دوران جنگ، می‌تواند برای آیندگان، یکی از راه‌های مطالعه جنگ باشد و در حفظ وقایع و فرهنگ جنگ موثر واقع گردد.
حال آنکه باید دید نوحه‌ها و اشعار حماسی چه تاثیری در روحیه رزمندگان ایرانی داشت؟
اگر به مفهوم "شعار" و کاربرد آن در تاریخ اسلام توجه شود، می‌توان به میزان تاثیر آن در روحیه رزمندگان در جبهه‌های نبرد پی برد. کلمه "شعار" را به معنی نشانه که گروهی از مردم یکدیگر را به وسیله آن بشناسند و ندایی که در جنگ سر دهند و علامت در جنگ و سفر تعریف کرده‌اند. در علوم اجتماعی "شعار" به معنی فریاد بوده و معنی تحت‌الفظی آن "فریاد جنگ" است. در شعار اغلب احساسات مورد خطاب قرار می‌گیرد و ضربه عاطفی و هیجان اساس کار است. البته این طور نیست که احساس برخاسته از عقل نباشد، چراکه احساس قوی و عمیق و شور حاصل از آن، همواره در پشتش یک عقل و شعوری نیز نهفته است و لذا اثر عمیق و طولانی شعارها در احساسات، ناشی از همین مسئله بود و این عقل و شعور نیز خاستگاه دینی و شیعی در رزمندگان ایرانی داشت.
در پیشینه تاریخی استفاده از شعار، باید گفت: شعار در اصل عبارت بود از شعرها و نثرهایی که در جنگ‌ها می‌خواندند. به این معنی که وقتی افراد به جنگ می‌رفتند، هر دسته‌ای شعار مخصوص به خود را داشت و چون معمولا در جنگ‌های صدر اسلام نبرد تن به تن بود و افراد با سپر و زره و کلاه‌خود، بدن و صورتشان پوشیده بود و با این هیبت کمتر می‌توانستند یکدیگر را بشناسند، جمله‌ای را انتخاب کرده و در جنگ تکرار می‌کردند تا معلوم شود فلانی جزء فلان لشکر است.
در تاریخ جنگ‌های صدر اسلام که با حضور پیامبر (ص) و سازماندهی و رهبری ایشان بود، شعارها و رجزهایی وجود داشت که از حیث موضوع، مضمون، نحوه استفاده و موقع و مکان اجرا، شعارهای رزمندگان ایرانی در طول 8 سال جنگ تحمیلی بسیار به آنها نزدیک است. نوحه‌ها و اشعار رزمندگان ما از نظر کاربرد زمانی و مکانی با یکدیگر تفاوت داشتند. مثلا شعارهای قبل از عملیات که نیروهای نظامی مشغول آمادگی و تهیه مقدمات و لوازم مقابله با دشمن بودند، تاثیر زیادی در حفظ نشاط نیروها، تهییج احساسات طبیعی و فطری آنها، بالا بردن میزان استقامت آنان در مواجهه با دشمن، تذکر به سمت و سوی الهی و ایمانی مبارزه و وعده نصرت الهی بود. شعارهایی مثل شعار "الله اکبر" را که رزمندگان در موقع عملیات و در اوج آن بانگ می‌زدند، ما در تاریخ صد را سلام و دوران پیامبر (ص) نیز داریم، که این شعار باعث تضعیف روحیه دشمن می‌شد. همچنین شعار "یا فتح یا شهادت" و بدین وسیله می‌خواستند بگویند که تا سرحد جان ایستاده‌اند و قدمی به عقب باز نخواهند گشت، که شبیه این شعار را در زمان جنگ تحمیلی رزمندگان ایرانی سر می‌دادند: "جنگ جنگ تا پیروزی" یا "جنگ جنگ تا رفع فتنه در جهان".
بنابراین اندازه‌گیری تاثیر نوحه‌ها و اشعار در روحیه رزمندگان ایرانی، با عشق و شور و شعوری که از خود در شب‌های عملیات و قبل و بعد آن از خود نشان می‌دادند، امکان‌پذیر است و لذا در مقاطع مختلف زمانی و مکانی و شعارهای طرح شده در آن موقعیت، می‌توان به تاثیر بسیار و انکارناپذیر آن در روحیه رزمندگان پی برد. همچنین بعضی از این شعارها را در بازوبندها و پیشانی‌بندهای رزمندگان نیز دمی‌دیدم که موجب تشویق و تهییج آنان می‌شد.
انتهای پیام/
 

پنجشنبه ۱ مهر ۱۳۹۵ ساعت ۱۰:۴۴