کلکسیون تمبر، فرهنگ مستند ایران

به گزارش سرویس وبلاگستان تفتان ما، ، روزی که تمبر اختراع شد، شاید هیچ کس فکرش را نمی‌کرد که این کاغذ یک سانتی متر مربعی، تبدیل به عشق و علاقه میلیون‌ها نفر در سراسر جهان شود. تلاش برای چاپ اولین تمبر در جهان به سال ۱۸۳۷ میلادی بر می‌گردد. در آن سال برای اخذ هزینه پستی، فکر چاپ تمبر قوت گرفت و سه سال بعد، یعنی در سال ۱۸۴۰ اولین تمبر پستی دنیا به نام «پنی سیاه» در کشور انگلستان به چاپ رسید. پنی سیاه طبیعتا گران‌ترین تمبر فعلی دنیاست که دارنده اش باید حسابی پولدار باشد.   مسیر چاپ تمبر در دهه‌ها و قرن‌های متوالی توسعه عالم گیری داشت و در این راه، فراز و نشیب‌های جالبی را تجربه کرد. مثلا جالب است که تمبرهایی با اشتباه چاپی منتشر شد که بعد‌ها به عنوان تمبرهایی خاص و گران قیمت خرید و فروش شدند. یکی از گرانبهاترین تمبرهای دنیا که حدود ۸۰۰ میلیون تومان می‌ارزد، تمبری است که تصویر روی آن، وارونه چاپ شده است و تیراژ آن هم از ۱۰۰ قطعه تجاوز نمی‌کند. در کشور ما هم عشق تمبر‌ها کم نیستند. کسانی که شب و روزشان در فکر تکمیل مجموعه‌های تمبرشان می‌گذرد و دنیای خاص خودشان را دارند.     صابر شمس قریشی، رییس انجمن تمبر ایران در گفت و گویی از دنیای عاشقانه مجموعه داران تمبر و تاریخچه آن سخن می‌گوید: تمبرهایی که هرکدام شان، بخشی از تاریخ، هویت و فرهنگ ایرانی را روایت می‌کند. گفت و گو با این مجموعه دار قدیمی تمبر را می‌خوانید.   قدیمی‌ترین کلکسیون تمبر در ایران به چه سالی بر می‌گردد؟   حدود ۱۵۰ سال پیش، در دوره ناصرالدین شاه بود که اولین تمبر در ایران به چاپ رسید. این تمبر در سال ۱۲۴۴ چاپ شد. در آن زمان، تمبر برای مصرف پستی، طی سفرهای ناصرالدین شاه به خارج از ایران استفاده شد. از همان زمان جمع آوری و کلکسیون داری تمبر آغاز شد. البته روش جمع آوری تمبر‌ها مثل امروز نبود. هر کسی که به تمبر علاقه داشت، در گوشه‌ای از کتاب یا آلبوم شخصی خود، چند تمبر می‌چسباند. امروزه روش جمع آوری تمبر یا به عبارت دیگر، کلکسیون تمبر شکیل‌تر و پیشرفته‌تر از گذشته است.اما شواهدی مبنی بر اینکه نوعی تمبر در دوره کوروش هم استفاده شده، وجود دارد. آیا می‌توان گفت: اولین تمبر ایرانی مربوط به دوره هخامنشی است؟     تاریخ مدون تمبر به این مسئله اشاره می‌کند که در زمان کوروش نیز از نوعی تمبر استفاده شده آن هم به این خاطر که در آن زمان از پیک و چاپار‌ها برای پست و نامه رسانی استفاده می‌شد؛ اما با این وجود، از آن زمان تمبری جمع آوری نشده و به دست ما نرسیده است؛ بنابراین شواهد عینی از تمبر و جمع آوری آن در دوره هخامنشی در اختیار نداریم.   به نظر شما کلکسیون داری تمبر جز سرگرمی، فایده دیگری هم دارد؟   هر فردی در دنیا به یک چیز خاص علاقه دارد. یکی به گل و درخت و دیگری به ستارگان دل می‌بندد. در این بین کسانی هم پیدا می‌شوند که به تمبر‌ها علاقه وافری دارند. از آنجایی که تمبر جنبه یادگاری دارد، امروزه اغلب مردم به این درک رسیده اند که تمبر می‌تواند تاریخ و فرهنگ یک کشور را روایت کند.   کلکسیون تمبر، فرهنگ مستند ایران است. من همواره به اطرافیان سفارش می‌کنم که جمع آوری تمبر را ترویج دهند؛ چرا که به واسطه تمبرها، می‌توانیم با سیر تحولات زندگی هر قوم و منطقه آشنا شویم.     اگر کسی بخواهد به دنبال جمع آوری و کلکسیون داری تمبر برود، از کجا و چطور باید شروع کند؟   برای شروع باید به نزدیک‌ترین منطقه پستی محل سکونت خود مراجعه کنند و درخواست تمبر پستی دهند. در این صورت با پرداخت مبلغی، آبونمان می‌شوند و هر تعداد که تقاضا کنند، پست در اختیارشان قرار می‌دهد. البته نباید فراموش کرد که اولین اصل برای پیوستن به جرگه کلکسیون داران تمبر، داشتن عشق و علاقه است. جمع کردن تمبرهای باطله، راه بسیار خوبی است که در گام نخست می‌تواند علاقه فرد را به کلکسیون داری تمبر برانگیزد. سپس با گذر زمان و پس انداز کردن کم پول، فرد می‌تواند به خرید تمبرهای قدیمی‌تر و گران‌تر تمایل نشان دهد.   پس از گذشت مدتی، تجربه نشان داده که ناخودآگاه به چنان عشق و علاقه‌ای می‌رسید که دلتان می‌خواهد همه پول خود را برای خرید یک تمبر بسیار قدیمی بپردازید که روی آن مثلا نوشته ۳۰ ریال، اما شما بابت خرید آن، حاضرید ۱۵ میلیون تومان پرداخت کنید و از این کارتان لذت ببرید.    از تمبرهای قدیمی و گران یاد کردید. الان قدیمی‌ترین و گران‌ترین تمبر ایران مربوط به کدام دوره است؟   بدیهی است که هر چه تمبری قدیمی‌تر باشد، کمیاب‌تر و در پی آن گران‌تر خواهدبود. البته ملاک‌های دیگری هم وجود دارد؛ مثل تمبرهای پستی محمدرضا شاه پهلوی از سری اول تا دهم، اکثرا کمیاب هستند و از مبلغ ۱۷ میلیون تا ۱۰۰ میلیون تومان هم خرید و فروش می‌شوند.   اولین تمبر ایران در سال ۱۲۴۷ شمسی منتشر شد که معروف به تمبر باقری بود. تمبرهای شیر و خروشید اولیه نیز از گران‌ترین و کمیاب‌ترین تمبرهای ایران به حساب می‌آیند. البته در همان زمان تمبرهای نمونه «ریستر» نیز به چاپ رسیدند که بسیار کمیبا و گران قیمت هستند.   تمبرهای دیگری هم در سال ۱۲۷۵ به چاپ رسید به نام تمبرهای باقری که در رده بعدی گران‌ترین‌ها قرار دارند.   نکته دیگری که باعث گران شدن یک تمبر می‌شود، تیراژ یا شمارگان آن تمبر است. هر چه تیراژ پایین‌تر باشد، کمیاب‌تر است و مردم علاقه بیشتری دارند که آن تمبر کمیاب را به دست بیاورند. به همین خاطر کسی که چنین تمبرهای کمیابی را در دست دارد، می‌تواند هر قیمت پیشنهادی را روی تمبرش بگذارد.   مردم کدام یک از شهرهای ایران بیشتر از دیگر نقاط کشور تمبربازتر هستند؟   طبیعتا تهران به دلیل داشتن جمعیت بیشتر، در صدر جدول تمبربازهاست. شهرهای تاریخی مثل تبریز، اصفهان و شیراز نیز به دلیل داشتن ابنیه تاریخی و فرهنگی زیاد، جزء تمبرباز‌ها به حساب می‌آیند، چون همین اماکن و ابنیه تاریخی در این شهر‌ها به تمبر تبدیل شده اند؛ مثلا از شهر تبریز به عنوان پایتخت دوم ایران در دوره مظفرالدین شاه، تمبرهای جذابی منتشر شده که اکثرا مربوط به ابنیه تاریخی است البته جالب اینجاست که علاوه بر شهرهای بزرگ، الان رد پای کلکسیون داری تمبر را در روستا‌ها نیز شاهد هستیم.   آیا آماری درباره تعداد مجموعه داران تمبر در ایران وجود دارد؟   آمار دقیقی وجود ندارد، اما تا حدودی می‌توان تعداد مجموعه داران تمبر را در ایران تخمین زد. شرکت پست جمهوری اسلامی ایران هر تمبر یادگاری که منتشر می‌کند برای مشترکان خود کنار می‌گذارد. تعداد مشترکان تمبرهای یادگاری در حال حاضر حدود ۲۰۰ هزار مشترک است که اگر هر مشترک چهار تمبر دریافت کند، می‌توان گفت: حدود ۵۰ هزار مجموعه دار تمبر در ایران وجود دارد.     چرا یک مجموعه دار تمبر در ایران، چهار نمونه از هر تمبر جمع آوری می‌کند؟ این هم بخشی از مرام و قوانین کلکسیون داری تمبر است؟   در خارج از ایران، تمبر‌ها به صورت تکی جمع آوری می‌شود، اما در ایران به این صورت رواج دارد که هر کلکسیون دار، چهار عدد از هر تمبر جمع آوری می‌کند. البته می‌توانم بگویم که ۹۰ درصد مجموعه داران، تمبر‌ها را چهارتایی جمع می‌کنند که البته این مسئله چندان مطلوب نیست. حتی گاهی کسانی که به صورت حرفه‌ای کلکسیون دار هستند، ۵۰۰ عدد از هر تمبر را جمع می‌کنند.    ایا می‌شود به مجموعه داری تمبر، به دید درآمدزایی و شغل نگاه کرد؟   هر مجموعه‌ای را که بخرید، و ۲۰ سال روی توسعه آن مجموعه تمرکز کنید، قیمتش بالا می‌رود. تمبر هم از این قاعده مستثنا نیست. البته اغلب کسانی که این کار را انجام می‌دهند، عاشقند، به استثنای کسانی که تمبر‌ها را با تیراژ بالا و صرفا به منظور درآمدزایی می‌خرند. در ایران تمبرفروشی‌های زیادی در پاساژ‌ها می‌بینیم که به کلکسیون داری تمبر، به دید یک شغل نگاه می‌کنند. حتی تمبرفروش‌های سیار هم کم نیستند که با قیمت‌های متفاوت، تمبرهای خود را به علاقه مندان می‌فروشند. اخیرا با توجه به رشد علاقه مردم به مجموعه داری تمبر، انجمن‌های تمبری به صورت مردم نهاد شکل گرفته اند و به فعالیت می‌پردازند.   درواقع اگر هم به دید شغل و درآمدزایی به مجموعه داری تمبر نگاه کنیم، این درآمدزایی در کوتاه مدت جواب نمی‌دهد و حداقل در دوران بازنشستگی به بار می‌نشیند؟   درآمدزایی دیرهنگام از مجموعه داری تمبر درست است، اما نمی‌شود گفت که عشق و علاقه به مجموعه داری تمبر، فقط مختص بازنشسته هاست. امروزه گرایش جوانان به مجموعه داری رشد چشمگیری داشته است، به طوری که در اغلب انجمن‌های تمبر بالغ بر ۴۰ درصد اعضا، جوانان هستند که همین موضوع نشان می‌دهد برای این جوانان، درآمدزایی سریع مطرح نبوده است. به نظر من جوانی که به سمت جمع آوری تمبر می‌رود، کمتر به دام آسیب‌های اجتماعی گرفتار می‌شود؛ چرا که بیشتر دغدغه اش این است که پول خود را برای پر کردن جای خالی فلان تمبر در مجموعه اش مصرف کند و به این ترتیب، وقت آزادش کاملا صرف مجموعه داری می‌شود.   در همین زمینه تلاش کرده ایم که جوانان بیشتری را به سمت مجموعه داری تمبر بکشانیم؛ مثلا امسال به مدت چندروز، نخستین نمایشگاه تمبر توسط شرکت پست برگزار شد که از کشورهای منطقه نیز در آن حضور داشتند. اکثر مدارس با هماهنگی آموزش و پرورش، دانش آموزان خود را برای بازدید از این نمایشگاه آوردند و دانش آموزان با اشتیاق زیاد، به دیدن و خرید تمبر‌ها اقدام کردند. امیدواریم سال‌های بعد، نمایشگاه‌های گسترده تری با هدف تشویق مردم به مجموعه داری تمبر ترتیب داده شود.    با توجه به پیشرفت تکنولوژی، فعالیت شبکه‌های پیام رسان مجازی و استقبال کمتر مردم از خدمات پستی به شیوه سنتی، فکر نمی‌کنید که حیات تمبر و مجموعه داری تمبر به خطر بیفتد؟   قبول داریم که در گذشته نامه نگاری‌ها بیش از امروز رواج داشت و به دنبال آن، استفاده از تمبر‌ها نیز بیشتر بود. طبیعی است که امروزه به دلیل پیشرفت تکنولوژی و شبکه‌های اجتماعی آنلاین، کمتر کسی به سمت نامه نگاری به سبک سنتی گرایش دارد.   در ایام قدیم من عاشق این بودم که وقتی نامه‌ای به منزل ما می‌رسید، عکس تمبرش را ببینم و آن تمبر را بردارم و در دفترم بچسبانم. در حالی که امروزه گاهی اصلا تمبری روی پاکت‌ها درج نمی‌شود؛ بلکه از بارکدهایی برای ارسال نامه‌ها و مرسولات استفاده می‌شود.   در گذشته، اگر فردی مثلا عکس شاعری را روی تمبری می‌دید، شاید همان بهانه‌ای می‌شد برای مطالعه زندگینامه آن شاعر؛ اما دیگر چنین بهانه هایی بر سر راه جوانان امروز نیست. هرچند در کنار پیشرفت تکنولوژی، هنوز کسانی هم هستند که برای ارسال نامه‌های خود، از پست استفاده کنند. به طور کلی، اعتقاد دارم هر چقدر هم تکنولوژی پیشرفت کند، تمبر و کلکسیون داری تمبر از بین نخواهدرفت، چون عشق به این کار در خون ایرانی هاست و حدود یک و نیم قرن قدمت دارد.   همیشه در هر عصری افراد عاشقی پیدا می‌شوند که حاضرند برای داشتن فلان تمبر تاریخی که ۱۰۰ سال پیش چاپ شده، هر بهایی را بپردازند.     این روز‌ها چاپ تمبرهای اختصاصی هم مد شده است، طوری که هر فردی می‌تواند پیشنهاد بدهد که چهره اش را روی یک تمبر شخصی چاپ کنند. آیا بعد‌ها همین تمبر‌ها هم ارزش تاریخی و مالی پیدا می‌کنند؟   به این نوع تمبرها، تمبر شخصی می‌گویند که بنا به درخواست هر شخص منتشر می‌شود. این تمبر‌ها صرفا جنبه یادگاری دارد و ارزش خرید و فروش ندارد، چون فقط برای آن شخص و خانواده اش ارزش و معنی دارد. در حال حاضر یک برگ تمبر شخصی با تعداد ۱۶ عکس، به مبلغ ۲۲ هزار تومان به چاپ می‌رسد.   تا الان دیده اید یک مجموعه دار تمبر که عمری را صرف عشق و علاقه اش کرده، تصمیم بگیرد که به یکباره چوب حراج به مجموعه تمبرهایش بزند؟   بله، بار‌ها اتفاق افتاده است. به نظر من، اتفاقا تمبر مظلوم‌ترین کالایی است که یک مجموعه دار پیش خود نگاه می‌دارد. دلیل این حرفم این است که ما مجموعه داران تمبر، هر وقت با چالش مالی رو به رو می‌شویم، سریع یک یا چند برگ از صفحات تمبر خود را می‌فروشیم و با این کار، انگار بخشی از علاقه خود را برای حل مسائل مالی قربانی می‌کنیم.   منبع:برترینها   انتهای پیام/باشگاه خبرنگاران جوان

يکشنبه ۱۵ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۰۷