تفتان ما - بررسی جایگاه و اهمیت شادی حلال در اسلام/ شادی‌های حلال را بشناسیم

بررسی جایگاه و اهمیت شادی حلال در اسلام/ شادی‌های حلال را بشناسیم

فطرت انسان طوری است که می خواهد شاد باشد و این شادی ها از طرق مختلفی ایجاد می شود. اما گاه شادی، با گناه و لهو و لعب، اتلاف وقت و آزار و اذیت دیگران همراه است که از منظر شرع مقدس این دسته از شادی ها ناپسند است.

به گزارش سرویس مذهبي تفتان ما،به نقل از پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس، ماندانا رجبی - انسان فطرتا تمایل به شادی و نشاط دارد؛ زیرا شادی برای هر فردی یک امر ضروری است. معنا و مفهوم زندگی از طریق نشاط و شادی شکل می گیرد. شادی نه تنها به روان و روح بلکه به لحاظ جسمی نیز افراد را تحت تأثیر قرار می دهد. آنچه مسلم است روحیه افراد نه تنها در حوزه زندگی خودشان بلکه در جامعه نیز اثر گذار است. پس غم و شادی بصورت فردی در یک جا باقی نمی ماند و به اشخاص دیگر جامعه نیز سرایت می کند. از منظر استاد شهید مرتضی مطهری:
بعضی از مقدس مابان و مدعیان تبلیغ دین، به نام دین با همه چیز به جنگ بر می خیزند. شعارشان این است که اگر می خواهی دین داشته باشی به همه چیز پشت پا بزن! به دنبال مال و ثروت نرو! حیثیت و مقام را ترک کن! از علم بگریز که حجاب اکبر و مایه گمراهی است! شاد مباش و شاد زندگی نکن! از خلق بگریز! به انزوا پناه ببر و امثال اینا...
آن متفکر شهید این دیدگاه را مخالف منطق اسلام می داند و در پاسخ این طور بیان می دارد که:
« یکی از مختصات دین اسلام این است که همه تمایلات فطری انسان را در نظر گرفته و هیچ کدام را از قلم نیندازد و معنای فطری بودن قوانین اسلامی هماهنگی آن قوانین و عدم ضریب آن با فطریات بشر است.»
در روایتی از حضرت امیرالمؤمنین (علی علیه السلام) نقل شده است:
«مؤمن باید شبانه روز خود را به سه قسم تقسیم کند؛ زمانی برای نیایش و عبادت پروردگار و زمانی برای تأمین هزینه زندگی و زمانی برای واداشتن نفس به لذت های که حلال و مایه زیبایی است.»
بنابراین دین اسلام نه تنها با شادی مخالف نیست بلکه آنرا از نیازهای اساسی هر انسانی می داند. اسلام پیروان راستین خود را به شادی های سازنده و نیکو دعوت می کند زیرا که استفاده از امور شادی بخش و مفرح در زمان ها و اوقات مختلف با رعایت حدود، لازم برای کاشه از یکنواختی و روزه مرگی زندگی بسیار مؤثر است. مرحوم کلینی روایتی از رسول اکرم حضرت محمد(ص) بیان کرده است:« محبوب ترین اعمال نزد خداوند، شاد کردن مؤمنین است.»
از این روایت در می یابیم که شاد کردن دیگران یکی از عبادات بزرگ در نزد خداوند است شایان ذکر این که ابوابی از مجموعه های روایی مثل وافی، وسایل الشیعه و کافی و ... به همین موضوع اشاره کرده اند. مضامین برخی از روایات حاکی است که نیکوترین و یا بهترین عبادت نزد پروردگار عالم این است که انسان دل برادر مسلمان خود را شاد و سرور سازد، و یا تعبیر معروف در قلب مؤمن« ادخال سرور » کند.
اما همانطور که می دانید هر نیازی باید در حد اعتدال باشد زیاده روی در هر چیزی بدنبالش زیان هایی را بدنبال خواهد داشت از طرفی باید مرز میان شادی و تفریحات سالم از شادی های غیر سالم روشن شود در یک نگاه ملی شادی ها را به دو گونه تقسیم بندی کرد؛ شادی های پسندیده و شادی های ناپسند.
شادی های پسندیده و نیکو، برخی از افراد بر این باورند اگر در مجالس گناه و فساد شرکت کنند و یا از موسیقی های تند و مبتذل بهره مند شوند و یا با نگاه کردن به فیلم های مستهجن و همچنین استفاده از تجملات و ثروت اندوزی می توانند بدین وسیله اسباب شادی و نشاط خویش را فراهم بیاورند، اما از منظر دین مبین اسلام شادی پسندیده و نیکو آن است که هم راستا با عمال خدا پسندانه همراه باشد و یا به عبارتی جهت گیری الهی برای انجام وظایف شرعی داشته باشد. چون مطابق با نظام ارزشی اسلام ایده آل واقعی نزدیکی به خداست و همه رفتار و حرکات و افعال آدمی باید همسو با آن انجام پذیرد تا تکامل حاصل شود. سؤالی که در اینجا مطرح می گردد این است که خصوصیات شادی های پسندیده چه می باشند؟
الف) اعتدال و میانه روی در آن حفظ شده باشد
ب) همراه با گناه نباشد
ج) با غفلت از خدا مقرون نباشد
در ذیل به نمونه هایی از شادی های نیکو اشاره می شود:
پیامبر اسلام (ص) در وصیت خویش به امیرالمؤمنین حضرت علی علیه السلام فرموده اند: ای علی برای مؤمن در دنیا سه خوشحالی است، دیدار برادران دینی، افطار از ر وزه، شب زنده داری در آخر شب. کسی که به پروردگار معتقد است، طبعا همیشه به یاد اوست و از یادش مسرور است و تمام لذتش به این است که به یاد او مشغول باشد وقتی که یک غمی او را فرا می گیرد و همه درها به رویش بسته می شود و حالت افسردگی و گرفتگی پیدا می کند اگر در آن شرایط به تماز بایستد و با خدا خود مناجات کند و تمام اتفاقات و حوادث را از حکمت او بداند بعد از راز و نیاز با خدا احساس سبکی می کند و شادی و شعف در اعماق وجودش موج می زند و حس می کند که معبودش از او خرسند و راضی است. یکی از شادهای نیکو و سازنده، خوشحالی برای رشد عملی و بر طرف کردن مسائل علمی است. افرادی که علاقه به علم و دانش دارند اوقات و لحظه های تحصیل و مطالعه خود را نیکوترین لحظه ها می دانند چنانچه در مورد شیخ طوسی آمده است: گاهی تا صبح روی مسئله ای مطالعه می کرد و زمانی که برای حل آن مسئله توفیق می یافت آنچنان نشاط و سروری به ایشان دست می داد که فریاد می کرد: پادشاهی و پادشاه زادگان – که شب ها را به عیش و عشرت و لذت بسر می برند- کجا هستند که بیایند و این لذت را درک کنند. از دیگر شادی های پسندیده تشکیل مجالس و سرور و شادمانی به مناسبت موالید ائمه اطهار علیه السلام است. از امام رضا علیه السلام نقل شده است: اگر دوست داری در درجات عالیه بهشت ما با باشی ، به حزن ما محزون و به شادی ها شادباش. امام علی علیه السلام در نامه خود به عبدالله بن عباس می فرماید: و باید شاد باشی به چیزی که از پیش فرستاده ای و افسرده باشی به چیزی که گذاشته ای. شادی های ناپسند:
فطرت انسان طوری است که می خواهد شاد باشد و این شادی ها از طریق مختلفی پیدا می شود. اما گاهی شادی ها غم هایی را بدنبال دارند که با هدف تکاملی انسان جور در می آیند و با گناه و لهو لعب ، اتلاف وقت و آزار و اذیت دیگران همراه است، از منظر شرع مقدس این دسته از شادی ها ناپسند است و به مسلمانی واجب است که از این شادی ها دور کند در زیر به چند مورد از آنها اشاره می شود .
اگر شادی به منظور تحقیر و تضعیف حق انجام شود به آن شادی تمسخر آمیز گفته می شود مانند خنده فرعون در مواجهه با دلایل منطقی و معجزات حضرت موسی علیه السلام ، چنانچه در قرآن مجید آمده: « چون آیاتما را بر آنها آورد بر او خندیدند.» همانطور که می دانیم این سبک و سیاق جاهلان متکبر است که بدین گونه می خواهند اصلا سخن و نظر آنها ارزش یک برخورد جدی را ندارد. برخی از افراد خودخواه و فاسد در جامعه این چنین رفتارهایی را به گونه های مختلف دارند و برای اینکه زیر بار حق نروند هر قدر دلیل و مدرک برای ایشان آورده شود باز هم با خنده و تمسخر سعی می کنند دلایل طرف مقابل را ندیده بگیرند و بر باطل خود اهتمام ورزند. در قرآن کریم در این زمینه آمده است: « روز قیامت که بازتابی از اعمال انسان در دنیاست و در آنجا باید عدالت الهی اجرا شود عدالت ایجاب می کند که مؤ منان پاک دل به کفار لجوج استهزا کنند، بخندند و این خود نوعی عذاب دردناک برای مغروران متکبر است.
کسی که با گناه و معصیت خدا به شادی بپزازد در واقع دو عمل زشت را مرتکب می شود یکی از ارتکاب خود گناه دیگری شادی به گناه و چه بسا شادی به گناه از خود گناه بدتر است. هر کس در هر حال به دیگران بخندد، دیگران هم به او خواهند خندید متأسفانه نه افرادی هستند که اگر خبری درباره شادی و موفقیت دیگران بشنوند عکس العملی از خود نشان نمی دهند ولی اگر از شنیدن خبر شکست آنان باخبر شوند چنان به وجد و نشاط در می آیند که حتی آن را بزرگ هم می کنند، غافل از آنکه روزی ممکن است از خود آنان نیز چنین لغزشی سر بزند. آمده است که عرب بادیه نشینی محضر رسول خدا ص رسید، در حالی که بر ماده شتری چموش سوار بود پس از عرض سلام، شترش او را از آن حضرت دور کرد این جریان تکرار شد و همه به او خندیدند. مرد عرب ناراحت شد و شترش را کشت. اصحاب به پیامبر عرض کردند: مرد عرب شترش را کشت حضرت فرمود: بله دامن های شما پر از خون آن شتر است، شما خندیدید و او از رفتار شما عصبانی شد آن را کشت.
در قرآن کریم آمده است: مپندار آنهایی که بر کردار خود شادمان اندو دوست دارند به خاطر کارهایی که انجام نداده اند ستایش می شوند، از عذاب خدا رهایی یابند. بلکه برای آنها عذاب دردناکی خواهد بود، از این آیه استفاده می شود که فرح و سرور در برابر کار نیکی که انسان توفیق انجام آن را یافته اگر بصورت معتدل باشد و مایه غرور و خودپسندی نگردد، نکوهیده نیست. رسول اکرم(ص) فرموده اند: وای بر کسی که سخنی دروغ بگوید تا مردم را بخنداند! وای بر او ! وای بر او ! وای بر او ! خنده و شادی در برابر افراد غمدیده و غصه دار درست نیست امام عسکری علیه السلام فرموده اند: از ادب انسانی به دور است که انسان در برابر افراد محزون اظهار شادی کند. به قول شاعر:
گر لب پرخنده داری شادمان باش ترک شادی کن چو دیدی چشم گریان کسی
در فرازی از زیارت عاشورا آمده اس: روز عاشورا روزی است که آل زیاد و آل مروان به کشتن امام حسین علیه السلام شادی کردند. اگر ظلمی در هر جای جهان صورت بگیرد و کسی به آن ظلم ، خشنود و شادمان باشد، شریک ظلم خواهد بود.
نویسنده ماندانا رجبی - نشر دهنده غلامی