تفتان ما - شهرستان خاش «داروخانه سبز» ایران/ داروهای گیاهی؛ نوشدارویی با طعم فراموشی

گزارش تفتان ما از «گیاهان دارویی»؛ دوای درد اقتصاد

شهرستان خاش «داروخانه سبز» ایران/ داروهای گیاهی؛ نوشدارویی با طعم فراموشی

شهرستان خاش به واسطه داشتن شرایط ویژه رویشی و قرار گرفتن در تابش مستقیم خورشید یکی از مهمترین مراکز رویش گیاهان دارویی کشور و جهان محسوب می شود اما متاسفانه نبود صنایع بسته بندی، سبب شده تا محصولاتش به صورت فله صادر و مرهم بخش اقتصاد دلالان و سایر تجار خارج از استان شود.

به گزارش تفتان ما، همه ساله با رویش انواع گیاهان دارویی و خوراکی منحصر به فرد در کوهها و دشت و صحرای شهرستان خاش روستائیان و عشایر به طبیعت مراجعه دارند و از اواخر زمستان و فصل بهار علاقمندان طبیعت برای برداشت انواع گیاهان اقدام می کنند.

بومادران، مهر، رازیانه، شیرین بیان، گل گاوزبان، آویشن، پونه، درمنه سیاه و سفید، گلدر، ریواس و دهها گیاه دارویی، انواع قارچها و سبزی های کوهی نمونه های برجسته ای از مواهب الهی در طبیعت شهرستان خاش هستند.

در واقع طبق نظر بسياري از كارشناسان؛ صنعت گیاهان دارویی باید در خاش رونق بگیرد زیرا توجه نکردن به آن از طریق روش های صنعتی سبب می شود از این ظرفیت بسیار مهم و اساسی بصورت مطلوب بهره برداری نشود.

* افراد زيادي گياهان كوهي را از دشت ها، كنار رودخانه ها، تپه ها و حتي اراضي بدون استفاده كشاورزي جمع آوري مي كنند
يكي از كشاورزان و فروشندگان گياهان دارويي شهرستان خاش در گفت و گو با "تفتان ما" گفته است كه همه ساله بهار كه از راه مي رسد افراد زيادي گياهان كوهي را از دشت ها، كنار رودخانه ها، تپه ها و حتي اراضي بدون استفاده كشاورزي جمع آوري مي كنند.

فاطمه شهنوازي با بيان اينكه اين گياهان خودرو هستند معتقد است پس از جمع آوري، گياهان در دسته هاي كوچك بسته بندي مي شوند تا با فروش راحت تر صرفه اقتصادي داشته باشد.

اين فرد آشنا به گياهان دارويي مهمترين مشكل را عدم داشتن مكان مناسب براي فروش گياهان دارويي دانست و گفته است در حال حاضر گياهان دارويي را در كنار خيابان و به صورت دست فروشي به مردم ارائه مي كند.

وي معتقد است ساليان بسيار زيادي است كه گياهان دارويي به همين شيوه در بازار شهرستان خاش به فروش مي رسد و نه مكان مناسبي براي فروش اين گياهان تدارك ديده شده و نه در اين جهت برنامه خاصي اجرا مي شود.

هر چند جهاد کشاورزی شهرستان خاش كلكسيون گياهان دارويي را جمع آوري كرده و به آموزش زنان روستايي در اين خصوص مي پدازد اما شيوه سنتي فروش محصولات كمياب و بي نظير دارويي كه از گنيجينه هاي طبيعت اين شهرستان است در وضعيتي قرار داد كه با توسعه صادرات این محصولات می‌توان برای ارزش‌آفرینی اقتصادی آن برنامه‌ریزی کرد.

* تنها افرادي كه به عمق موضوع گياهان دارويي و خواص آن پي برده اند براي تهيه آن به عطاري مراجعه مي كنند
صاحب عطاري كه انواع گياهان دارويي و عرقيات در مغازه اش ديده مي شود معتقد است كه تنها افرادي كه به عمق موضوع گياهان دارويي و خواص آن پي برده اند براي تهيه آن به عطاري مراجعه مي كنند.

به گفته مرادبخش شهنوازي بيشترين مراجعات مربوط به بيماري هاي معده و سرماخوردگي است و بيشتر آن ها نيز با مصرف گياهان دارويي نتيجه بسيار خوبي گرفته اند.

وي معتقد است گياهان دارويي دواي هر درد و مرضي هستند و مثلا چند روز قبل فردي كه از بيماري زخم معده رنج مي برد، به من مراجعه كرد و گفت 2 ميليون تومان هزینه کرده‌ام اما زخم
معده‌ام درمان‌نشده، باور کنید او را با همین نسخه ساده اي مانند آدامس طبیعی «گونجك» درمان كردم.

رویش انواع گیاهان دارویی و خوراکی منحصر بفرد کوه و دشت شهرستان خاش را بویژه در اواخر زمستان و فصل بهار به بهشتی کوچک تبدیل کرده و علاقه مندان زیادی را به دامن طبیعت کشانده است.

* بايد مردم بجاي داورهاي مخرب شيميايي به سمت گياهان دارويي روي بياورند
يكي ديگر از عطاران باسابقه اين شهرستان با بيان اينكه بايد مردم بجاي داورهاي مخرب شيميايي به سمت گياهان دارويي روي بياورند گفته است كه داروهاي گياهي اگر خوب تركيب شوند و از جانب افراد آگاه به اين داروها تجويز شود بسيار زود بازده هستند.

رخشاني گفته است كه ما دانش گياهان دارويي را از سالخوردگان و پيشكسوتان اين عرصه و كتاب هاي طب سنتي آموخته است و اين موارد را به فرزندان خود نيز آموزش داده است.

وي ظرف پلاستيكي بزرگي را باز مي كند و انگشت اشاره به محتوي داخل آن مي گيرد و معتقد است كه در اين ظرف تركيبي از 33 رقم گياه است كه هيچ داروي شيمايي به پاي آن نيز نمي رسد و به همين تركيب كه در كوه هاي اطراف رشته كوه تفتان و مناطق سردسير تمندان و كوشه به راحتي مي توان يافت و دشمن بسياري از عفونت هاي بدن است و ما نبايد به راحتي از كنار اين داروهاي طبيعي خدادادي عبور كنيم.

به گفته کارشناسان، بی توجهی به تولید این گیاهان به صورت صنعتی و بسته بندی نامناسب و صادرات آن به صورت فله ای باعث می شود درآمد هنگفتی نصیب سودجویان و بیگانگان شود و ساکنان منطقه از منافع آن دور بمانند.

* گياهان دارويي در درمان بيماري ها معجزه مي كنند
يك كارشناس باغباني و گياهان دارويي در اين خصوص به "تفتان ما" گفته است كه گياهان دارويي خودرو كه تا حدودي از دسترس روتين افراد جامعه دور هستند در درمان بسياري از بيماري ها به نوبه خود از شگفتي هاي خدادادي محسوب مي شوند.

عبدالواحد سالارزهي معتقد است كه موضوع قيمت اين محصولات گياهي يكي از مشكلات توليد كنندگان است و بايد قيمت فروش محصول قابل پيش بيني باشد و متاسفانه طي سال هاي مختلف قيمت اين محصولات با افت شديدي مواجه بودند.

وي با بيان اينكه شهرستان خاش اقليم مناسبي براي كشت گياهان دارويي دارد، معتقد است كه بايد به موضوع مهم صادرات اين گياهان نيز توجه شود چرا كه با رشد توسعه صادرات گياهان دارويي مي توان به اشتغال مردمان اين مناطق رونق بخشيد.

سالارزهي با اشاره به چالش ها و مشكلات مختلف در سر خصوص كشت و توليد گياهان دارويي، گفته است كه وجود دستگاه هاي موازي و ناهماهنگ در كشور سبب شده كه ارگان خاصي در بخش گياهان دارويي متولي نباشد.

طبق آمار سازمان بهداشت جهانی افزون بر 80 درصد مردم جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه و نواحی فقیر و دور افتاده عمده‌ترین نیازهای درمانی خود را از طریق گیاهان دارویی تأمین می‌کنند.

سالارزهي معتقد است كه عدم وجود صنایع تبدیلی، بسته‌بندی و فرآوری گیاهان دارویی، فقدان نظارت بر افراد شاغل در بخش گیاهان دارویی از جمله تولیدکنندگان، کارگاه‌ها و فروشندگان به ویژه در بحث کیفیت و عدم ساماندهی مناسب عطاری‌ها و تولیدکنندگان عرقیات از دیگر مشکلات در زمینه گیاهان دارویی است.

به گفته اين كارشناس گياهان دارويي از ساير مشکلات می‌توان به عدم آشنایی کشاورزان با نحوه کاشت، داشت و برداشت برخی از گونه‌های گیاهی با ارزش اقتصادی بالا، عدم آشنایی سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی با این بحث و عدم حمایت از سرمایه‌گذاری در بخش تولید و فرآوری گیاهان دارویی اشاره کرد.

وي معتقد است كه برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی معطر و صنعتی ارزشمند از عرصه‌های طبیعی باعث ایجاد خطر از بین رفتن این ذخایر ژنتیکی در استان شده است.

بهره گیری از گیاهان دارویی در صنایع غذایی، تولید لوازم آرایشی و بهداشتی، رنگ های خوراکی و غیرخوراکی اهمیت کشت و فرآوری این گونه گیاهان را صدچندان می کند.

اگر چه گیاهان دارويي از گذشته‌های دور مهمان سفره‌های مردم شهرستان خاش بوده، ولی متاسفانه نسل جدید از خواص این نوع گیاهان غافل بوده و به مصرف آن چندان اقبالی ندارند که این مهم به نوبه خود نشان از عدم آگاهی دارد.

با توجه به شرایط اقتصادی نامساعد برخی خاشي ها و گران بودن محصولات پروتئینی، گیاهان بهاری در این فصل می‌توانند جایگزین مناسبی برای گوشت و مرغ باشد.

* گیاهان دارويي كمتر در معرض آلودگي هاي شيميايي و ميكروبي هستند
كارشناس تغذيه شهرستان خاش با اشاره به خواص و اهميت گياهان دارويي گفته است كه گیاهان دارويي كمتر در معرض آلودگي هاي شيميايي و ميكروبي بوده و كاملا ارگانيك و بدون سمپاشي هستند.

سارا مقدم نيا با بيان اينكه نبايد در خوردن گياهان دارويي افراط و يا تفريط كرد گفته است كه مصرف زياد كنگر و ريواس براي افرادي كه سنگ كليه و ناراحتي كليه دارند هرگز توصيه نمي شود چرا كه سبب تشديد مشكلات خواهد شد.

به گفته اين كارشناس تغذيه، پاكسازي پوست از جوش و اكنه از مهمترين خواص گياهان خودروي مناطق سردسير شهرستان خاش است و بايد توجه داشت كه فريز كردن گياهان دارويي مشكلي ندارند به شرط آن كه به صورت صحيح فريز و نگهداري شود.

وجود این باور که گیاهان دارویی اگر سودی نداشته باشد، عواقب نامطلوبی نیز به دنبال نخواهد شد و بیان تأثیرات داروهای شیمیایی و صنعتی، اقبال مردم را به سوی عرقیات و گیاهان دارویی افزایش داده است.

كارشناس تغذيه معتقد است كه هر غذایی اگر به صورت تازه مصرف شود، ارزش غذایی بالاتری دارد و پختن گیاهان فساد آنزیم‌های موجود در آن‌ها را از بین می‌برد.

* فروش محصولات گياهي صرفه اقتصادي بسيار زيادي دارد
نماينده مردم شهرستان خاش در مجلس شوراي اسلامي نيز در اين خصوص با بيان اينكه فروش محصولات گياهي صرفه اقتصادي بسيار زيادي دارد معتقد است كه بايد براي اين محصولات مكاني را جهت فروش برنامه ريزي كنند.

به گفته علي كرد در حال حاضر پيگير طرحي در خصوص فروش محصولات گياهي در شهرستان خاش هستيم و در اين خصوص با چندين فروشنده اين محصولات نيز صحبت شده است.

وي با اشاره به برگزاري نمايشگاه هاي متعدد عرضه گياهان دارويي در شهرستان، استان و حتي كشور، گفته است كه در اين نمايشگاه ها استقبال بسيار خوبي از محصولات گياهي شده به گونه اي كه بارها اين محصولات به اتمام رسيده و خريداران چندين ماه براي تهيه مجدد آن منتظر مانده اند.

البته وجود واحدهای صنفی که برخی از آنان به صورت خانگی و البته بدون مجوزهای قانونی به تولید و تجویز این مواد می‌پردازند علاوه بر اینکه سلامت مردم را به خطر می‌اندازد، مانعی در برابر رونق گرفتن صنایع تبدیلی این گیاهان هستند.

نماينده مردم شهرستان خاش در مجلس شوراي اسلامي گفته است كه به زودي در منطقه تمندان و مقابل مسجد حضرت ابوالفضل(ع) مكاني براي فروش اين محصولات آماده خواهد شد تا فروشندگان بتوانند در اين مكان محصولات خود را عرضه كنند.

وي معتقد است بايد در خصوص آموزش و شناخت محصولات گياهاي، اداره جهاد كشاورزي كلاس هاي آموزشي برگزار كند چرا كه با برگزاري اين كلاس ها، كشاورزان بهتر با خواص محصولات آشنا شده و ضمن رعايت در برداشت هاي بي رويه، مي توانند مسائل و خواص مهم آن را به شهروندان و خريداران نيز توصيه كنند و از مصرف داروهاي شيميايي در جامعه جلوگيري شود.

از سوی دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی و ستاد نقشه راهبردی جامع کشور، گیاهان دارویی را به عنوان بند الف نقشه جامع علمی کشور در اولویت قرار داده اند تا سند ملی گیاهان دارویی را در طب سنتی به تصویب برسانند. این سند یک سند پیشرو بوده و می تواند زمینه تحول بالایی را در صنعت گیاهان دارویی و داروهای گیاهی ایجاد کند و اهتمام به مدیریت دانش در بخش گیاهان دارویی و طب سنتی در ماده ۴ ص ۱۲ سند یکی از سیاست های کلان به شمار می رود.

* با فرآوری گیاهان دارویی امکان خوبی برای برای رونق دادن به صنعت تولید گیاهان دارویی مهیا می شود.
مدير جهاد كشاورزي شهرستان خاش در گفت و گو با "تفتان ما" گفته است كه با فرآوری گیاهان دارویی و عرضه آنها به صورت اسانس، عصاره، شربت و قرص امکان خوبی برای برای رونق دادن به صنعت تولید گیاهان دارویی مهیا می شود.

امان الله طوقی با بيان اينكه گیاهان دارویی به صورت پراکنده در طبیعت یافت می شوند معتقد است كه جمع آوری آنها نیازمند صرف زمان و نیروی کار زیاد بوده و از طرفی شاید گیاهان هنگام جمع آوری آلودگی هایی را به همراه داشته باشند به همین سبب ضروری است زمین های مخصوص و آماده ای برای کشت وسیع گیاهان دارویی در اختیار متخصصان قرار گیرد.

به گفته مدير جهاد كشاورزي شهرستان خاش بهره بردن مناسب از گیاهان دارویی موجود در طبیعت مقرون به صرفه بوده و سبب ایجاد اشتغال می شود، اما بهره برداری غیراصولی این گونه گیاهان را در معرض انقراض قرار می دهد به همین سبب باید روش های صحیح بهره برداری به بهره برداران آموزش داده شود و کشاورزان و روستاییان نیز زمین های خاصی برای کشت گیاهان دارویی در نظر گیرند.

وي با بيان اينكه پیشرفت های علم پزشکی و داروسازی در سال های گذشته چشمگیر بوده است و گیاهان دارویی به عنوان یک سرمایه مهم خدادادی باعث دوام سلامت انسان شده گفته است كه اكثر اين گياهان فاقد عوارض جانبی هستند به همین دلیل رویکرد مردم به استفاده از این منابع درمانی افزایش پیدا کرده و این یکی از مؤثرترین عوامل افزایش توجه به کشت گیاهان دارویی است.

این مسئول چهار فصل بودن کشور را مزیت قابل توجهی برای رویش گیاهان دارویی عنوان کرد و معتقد است كه برخی گیاهان به راحتی در مناطق خشک و کم آب رشد می کنند که از این طریق می توان برای پوشاندن بیابان ها و استفاده از زمین های بایر با حداقل هزینه به کشت گیاهان دارویی پرداخت.

قابلیت کم‌نظیر گیاهان دارویی استان در وضعیتی است که هیچ برنامه مشخصی برای ساماندهی و فروش قاعده‌مند این گیاهان و ایجاد ارزش‌افزوده از آن ها وجود ندارد.

به گفته طوقي در دنيا 600 هزار گونه گياهي دارويي وجود دارد كه از اين تعداد هفت هزار و 500 تا 10 هزار گونه از گياهان مربوط به كشور ايران است.

وي معتقد است از 13 اقليم متفاوت در جهان، 11 اقليم در ايران وجود دارد به همين دليل است كه پتانسيل توليد گياهان دارويي در ايران بالا است.

مدیر جهاد کشاورزی خاش گفته است كه همه ساله در فصل بهار و اواخر زمستان برخی از روستاییان و عشایر شهرستان خاش با فروش گیاهان رشد یافته درطبیت مانند قارچ ، راب، پونه ، آویشن و غیره منبع درآمد خوبی برای خود ایجاد می کنند.

خواص دارویی و درمانی این گیاهان موجب شده است، این روزها پزشکان طب سنتی متمسک به گیاهان دارویی باشند و درمان بسیاری از دردها را در مصرف گیاهان کوهی ببینند.

طوقي معتقد است كه شهرستان خاش مستعد رویش افزون بر 400 گونه گیاهی به صورت طبیعی است که تعداد اندکی از آنها شناسایی شده و مورد استفاده مردم قرار می گیرند.

* گياهان دارويي در حال انقراض
مصرف گیاهان دارويي و كوهي در شهرستان خاش از سنتهای دیرینه مردم محسوب می شود که متاسفانه برداشت غیر اصولی و بی رویه سودجویان در کنار کاهش بارشها برخی گونه های منحصر به فرد را در معرض انقراض و نابودی قرار داده و عدم توجه کافی مسئولان به حفظ این ذخایر طبیعی مشکل انقراض گیاهان دارویی در شهرستان را دو چندان کرده که ایجاد واحدهای فراوری و کشت صنعتی و فرهنگ سازی در بین مردم از جمله راهکارهای کوتاه مدت رفع مشکل از سوی کارشناسان امر اعلام می شود.

حال که در سراسر کشور سخن از اقتصاد مقاومتی و اقدام و عمل در خصوص آن است باید صنایعی که تا پیش از این توجه چندانی به آن نمیشد و به دیده ناچیزی به آن ها نگریسته میشد، اهمیت ویژه ای یابند چرا که با توسعه این صنایع کوچک می توان ارزآوری خوب و اشتغال بالایی را شاهد بود.

به خصوص در استان سيستان و بلوچستان که آب و هوای خوبی برای رشد این گیاهان دارد و از سویی با داشتن فارغ التحصیلان دانشگاهی پرتعداد در حوزه کشاورزی، این صنعت می تواند به یکی از امور اقتصادی مهم در استان تبدیل شود و در عوض پیگیری آن نباید تنها منحصر به برگزاری جلساتی در طول شش ماه یا یک سال باشد و باید به شکل عملی شاهد اندیشیدن تدابیر عملی در این خصوص باشیم.

علي اي حال بر طبق نظر بسياري از كارشناسان و صاحبان نظر؛ کوه و کش های شهرستان خاش پر از گیاهانی است که خداوند برای درمان دردهای ما بر سینه خاک کاشته است و امید آن هست روزی شاهد تولید داروهای گیاهی به صورت گسترده در شرکت‌های داروسازی کشور و تدریس و شناخت به‌روز این داروهای خدادادی بی عوارض در دانشگاه‌های پزشکی باشیم اما اغلب بوته کنان را مهاجران بیکار ساکن در حاشیه شهرستان خاش و روستاییان کم درآمد تشکیل می دهند که برای امرار معاش به فروش گیاهان کوهی روی آورده اند. با این حال گیاه فروشی تنها مسکنی دوماهه برای این افراد است و فقر آنها را از بین نمی برد اما مراتع غنی این استان را روز به روز فقیرتر می کند.

انتهاي پيام/