آرشیو انجمن عکاسان دفاع مقدس ۱ میلیون عکس دارد/ تلاش‌ها برای جمع‌آوری عکس‌های گروه «۴۰ شاهد» به نتیجه نرسید

به گزارش سرویس فرهنگي تفتان ما،محمد کلهر: هر سال با فرا رسیدن هفته دفاع مقدس، اماکن و فضاهای عمومی کشورمان به تصاویر شهدا و حماسه هشت سال دفاع مقدس مزین می‌شود. تصاویری که بیانگر سادگی، خلوص و ازخودگذشتگی رزمندگان است و مفاهیمی عمیق را در کوتاهترین شکل ممکن منتقل می‌کند. اما این تصاویر چند سالی است که تکراری شده و کمتر عکس‌های متفاوت و جدیدی از دفاع مقدس در نمادهای شهری و حتی فضای مجازی مشاهده می‌کنیم. ایراد از کجاست؟ آیا آرشیوی از این تصاویر ـ‌‌‌در اندازه و کیفیت بالا‌ـ موجود نیست تا در مناسبت‌ها بتوان به آن متوسل شد و به کمک آن زوایای جدیدی از دفاع مقدس را به جامعه معرفی کرد؟
یکی از اصلی‌ترین منابع در این زمینه «انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس» است که بیش از یک میلیون فریم نگاتیو در گنجینه آن وجود دارد. درباره وظایف انجمن،  وضعیت آرشیو عکس‌های دفاع مقدس و ضرورت حفظ آن با سیدعباس میرهاشمی مدیر انجمن و علی فریدونی عکاس دفاع مقدس و عضو انحمن گفت‌وگو کردیم که بخش نخست آن در پی می‌آید.

 
* یکی از سؤالاتی که مطرح می‌شود این است که جوان‌ترهایی که در زمان جنگ تحمیلی نبوده‌اند اما اکنون در راستای آرمان‌های انقلاب عکس می‌گیرند و فعالیت دارند، چگونه می‌توانند عضوی از انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس باشند؟
میرهاشمی: انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس به شکلی اداره می‌شود که عضو نمی‌پذیرد و در واقع با افراد مرتبط همکاری و همراهی می‌کند. اما این همراهی صرفاً به انقلاب و دفاع مقدس خلاصه نمی‌شود.
انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس به شکلی اداره می‌شود که عضو نمی‌پذیرد اما با افراد مرتبط همکاری و همراهی می‌کند
چون وقتی انجمن تأسیس شد، آرمان‌های انقلاب مدنظر بود، نه فقط سال‌های ۵۷ و ۵۸. در حوزه دفاع مقدس هم فعالیت‌های انجمن نه فقط سال‌های جنگ بلکه موضوعات مرتبط را مانند بازگشت اسرا، بازسازی مناطق عملیاتی، اردوهای راهیان نور و خانواده شهدا شامل می‌شد. ما وظیفه داریم این موضوعات را دنبال کنیم و تا حدی که توان و وسع ما اجازه داده، این کار را کرده‌ایم و البته نیاز موجود، بیش از توانایی ما است.
* نگفتید روال خاصی برای داوطلبان همکاری دارید؟ مثلاً درباره سوریه و لبنان و عراق که عکاسان جوان فعالیت‌هایی داشته‌اند...
میرهاشمی: هر مجموعه‌ای سازوکارهایی دارد که باید پاسخگوی تعهداتش باشد، چون ورود به بحث‌های مقاومت نیازمند ارتباط با کانال‌های خاصی است و از هر کانالی نمی‌توان کسی را اعزام کرد، طبیعتاً ما نیاز به همکاری با سازمان‌های مربوطه داریم که این کاری دشوار است اما تا آنجایی که توانسته‌ایم کمک کرده‌ایم که عکاسان علاقه‌مند در محورهای مقاومت حضور داشته باشند و نتیجه آن چاپ کتاب «تبادل» (روایت تصویری بازگشت ۵ اسیر لبنانی) شد.
به دنبال انتشار کتاب عکس‌های حسن قائدی از عراق و سوریه هستیم
در مباحث اخیر هم در سوریه و عراق حسن قائدی را اعزام کردیم و نمایشگاه عکس‌های آن برگزار شد و به دنبال انتشار کتابش هستیم.
 

 
* احتمالاً تا الان هزاران فریم عکس را آرشیو کرده باشید و قطعاً چاپ کتاب برای همه آن‌ها امکان‌پذیر نیست. اما مهم حفظ عکس‌ها و جلوگیری از خطر نابودی آن‌هاست. می‌توانید آماری ارائه دهید تا الان چه تعداد فریم عکس در انجمن ساماندهی شده است؟
میرهاشمی: انجمن در نیمه دوم دهه ۷۰ پایه‌گذاری شد و در اوایل دهه ۸۰ کار خود را به صورت جدی شروع کرد. طبیعی بود که با پایان جنگ فاصله داشتیم و باید میان عکاسان فعال در جنگ اعتمادسازی می‌کردیم. جمع‌آوری و ساماندهی آثار نگاتیو، اسلاید و عکس‌های مربوط به دوره انقلاب و دفاع مقدس از جمله وظایف انجمن بود.
بیش از یک میلیون فریم نگاتیو در گنجینه انجمن وجود دارد
ما عکاسان را به سه بخش کاربردی تقسیم کردیم: 1) عکاسان مجرب که از قبل از انقلاب و جنگ هم کار عکاسی می‌کردند، 2) عکاس‌هایی که همزمان با انقلاب و جنگ عکاسی را شروع کردند، 3) افرادی که با دوربین خانگی و برای ثبت یادگاری عکسبرداری می‌کردند. طبیعی است که روی دسته اول سرمایه‌گذاری می‌شد و بیشترین عکس‌هایی که قابل قبول بود، متعلق به آنها بود. ما در بخش‌های اول و دوم - چه حقیقی، چه حقوقی- ورود پیدا کردیم و تا الان بیش از یک میلیون فریم نگاتیو را در گنجینه انجمن ساماندهی کرده‌ایم و موجود است. این تعداد علاوه بر نگاتیوهایی است که به اینجا آمده، ساماندهی شده و مجدداً به مالکان آن عودت شده است!
* منظور از ساماندهی چیست و اینکه هزینه ساماندهی هر فریم عکس به طور متوسط چقدر است؟
میرهاشمی: یعنی نگاتیوها را به صورت فله‌ای و تفکیک‌نشده برای ما می‌آورند تا دسته‌بندی و اسکن کنیم. دسته‌بندی مراحل بسیاری را شامل می‌شود که کاری بسیار دشوار و زمان‌بر است و به دقت بالایی نیاز دارد. چون نگاتیوها رشته‌هایی از هم گسسته‌اند که برای بازشناسی نیاز به برگشتن سرجای خود دارند که این کار براساس رنگ پایه نگاتیو، موضوع نگاتیو، شماره فریم‌ها، شرکت تولیدکننده و... صورت می‌گیرد و دوستان ما سعی می‌کنند آن‌ها را منظم کنند که یک حلقه ۳۶ تایی کامل شود. چون اگر موضوع یا عکاس یک عکس پیدا شود، آن وقت عکاس ۳۶  فریم پیدا شده است.

نگاتیوی که در گذر زمان و بر اثر نگهداری ناصحیح، دچار آسیب و آلودگی شده است
 
به هر حال نگاتیوها آسیب‌پذیر هستند و ممکن است در طول زمان و در شرایط نگهداری نامساعد دچار فرسایش و آلوده به باکتری‌ها و قارچ‌ها شوند، بنابراین لازم است حتماً به دیجیتال - آن هم با DPI بالا - تبدیل شوند تا در صورت مراجعه پژوهشگران و ... بتواند در اختیار آنها قرار گیرد.
متأسفانه گاهی اوقات صاحبان عکس‌ها دیر به مراجعه می‌کنند و دیگر کاری از دستمان بر نمی‌آید، چون نگاتیو به انواع قارچ‌ها آلوده شده و دیگر قابل استفاده نیست.
* چه مشوقی در نظر گرفته‌اید تا افراد حقیقی و حقوقی اگر مجموعه نگاتیوهایی در اختیار دارند آن را برای اسکن کردن در اختیار شما قرار  دهند؟
میرهاشمی: در واقع اصلی‌ترین مشوق ما، همان دسته‌بندی و اسکن است که انجام می‌دهیم و گرنه نه قول خرید به کسی می‌دهیم و نه قول چاپ کتاب. البته چنانچه در بررسی‌ها ببینیم قابلیت کتاب شدن دارد، آن را به صاحب عکس پیشنهاد می‌کنیم. بنابراین افراد و سازمان‌ها برای نگهداری صحیح و بالا بردن عمر آثار خود مایل به همکاری با انجمن هستند، چون به آنها اطمینان می‌دهیم که امانتدار اثرشان هستیم و خوشبختانه طی این سال‌ها هم اعتماد عکاسان به انجمن جلب شده است؛ چون تمام حقوق اثرشان را رعایت می‌کنیم.
«دسته‌بندی و اسکن عکس‌» بزرگترین مشوق برای صاحبان عکس‌ها است
حتی خیلی از ارگان‌ها مانند روزنامه اطلاعات که یک گنجینه 70 ساله عکس را دارا است، آثار خود را به امانت نزد ما گذاشته‌اند تا آنها را ساماندهی کنیم و این اتفاق ارزشمندی هم برای مؤسسه است، هم برای جامعه فرهنگی کشور. امیدوارم این اتفاق برای ارگان‌های مشابه هم رخ دهد و حافظه تصویری چند دهه کشور را نه به صورت انبار که به صورت آرشیو ساماندهی کنند.

 
* آقای فریدونی به عنوان عکاسی که با انجمن همکاری دارید و کتاب عکس‌هایتان چاپ شده است، این روال را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ و احیاناً چه پیشنهادی برای بهتر شدن آن دارید؟
فریدونی: بنده استخدام خبرگزاری پارس (ایرانا) بودم و با شروع جنگ، عکاسی حرفه‌ای را در دفاع مقدس تجربه کردم که حاصل آن 33 ماه عکاسی و بیش از 20 هزار فریم عکس بود. البته سه سال پایانی حضورم در ایرنا را وقف جمع‌آوری آرشیو به کمک انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس کردم. متأسفانه افرادی در برخی ارگان‌ها و سازمان‌ها کج‌سلیقگی می‌کنند و ما هم از این قاعده مستثنی نبودیم و فقط توانستیم حدود ۳۰ درصد عکس‌های مجموعه را آرشیو کنیم. امیدوارم با اصلاح روند فعلی، این گنجینه گرانبها که متعلق به همه کشور است، حفظ شود.
کاری که انجمن انقلاب و دفاع مقدس انجام می‌دهد، نظیرش را در ایران نداریم
اما درباره کاری که انجمن انجام می‌دهد، بدون تعارف باید بگویم نظیر آن را در ایران نداریم. من آرزو داشتم به عنوان یک عکاس که بیش از ۳۰ سال فعالیت کرده، شناسنامه‌ای داشته باشم و انجمن پس از چهار سال کار روی عکس‌هایم، کتاب آن را چاپ کرد و این کتاب اکنون شناسنامه و معرف من است.
از عکاسانی که تا به الان برای سروسامان بخشیدن به نگاتیوهای خود اقدام نکرده‌اند خواهش می‌کنم به انجمن مراجعه کنند، چون اینجا قابل اعتماد است و برخورد دوستانه و صادقانه آقای میرهاشمی باعث شده افرادی مانند آقای محمد صیاد که حاضر نبودند یک فریم عکس به کسی بدهند با انجمن برای چاپ کتابشان همکاری کند؛ الان هم به عنوان یک شاگرد کوچک از ایشان تقاضا می‌کنم به این همراهی ادامه دهند تا به نتیجه برسد. در حال حاضر ماکت کتاب ایشان آماده شده است.
* از عکاسان گروه «۴۰ شاهد» خبر دارید؟ آیا کتابی از آنها چاپ می‌شود؟
فریدونی: گروه ۴۰ شاهد، چهل نفر از بچه‌های ممتازی بودند که از عملیات فتح‌المبین با پیشنهاد آقای خرازی به ستاد تبلیغات جنگ اضافه شدند. این افراد از شاگردان خوش‌فکر و آموزش‌دیده دبیرستانی بودند که دو نفری (یک راکب موتور و یک عکاس/فیلمبردار) در جبهه حضور داشتند و وقایع را ثبت می‌کردند.
متأسفانه تلاش‌ها برای جمع‌آوری آثار گروه ۴۰ شاهد به نتیجه کاملی نرسیده است
متأسفانه تلاش‌ها برای جمع‌آوری آثار این گروه به نتیجه کاملی نرسیده است چون آثار آن‌ها در جاهای مختلف مانند ستاد تبلیغات جنگ و خبرگزاری ایرنا پراکنده است و عموماً قابل تفکیک و تشخیص نیست. چون تجربه چندانی نداشتند و نگاتیوهای خود را بدون درج نام و نشان به پشت جبهه ارسال می‌کردند.
یکی از آرزوهای دیرینه‌ام این است که آثار آن‌ها جمع‌آوری و کتاب شود، چون در طول جنگ خیلی زحمت کشیدند و حتی ۱۸ شهید تقدیم اسلام کردند.
* یکی از اصلی‌ترین مشکلات ساماندهی عکس‌ها را از زبان آقای فریدونی شنیدم. با توجه به اینکه نگاتیو عکس‌های دوران دفاع مقدس فاقد توضیحات و و اصطلاحاً کپشن بودند، انجمن چگونه برای تفکیک و دسته‌بندی آنها عمل می‌کند؟
میرهاشمی: همزمان با بازگشایی دانشگاه‌ها در سال ۱۳۶۲، تدریس دانشگاهی رشته عکاسی آغاز شد و قبل از آن عکاسان یا بر اساس تجربه خود کار می‌کردند یا تعداد اندکی در خارج از کشور آموزش دیده بودند. بنابراین مباحثی مانند «کپشن نویسی» باب نبود و این یکی از بزرگترین آفت‌ها بود. چون عکس همه واقعیت نیست بلکه قسمتی از واقعیت است و قسمت پنهان عکس را با توضیحات (کپشن) می‌توان بیان کرد.
عکس همه واقعیت نیست بلکه قسمتی از واقعیت است و قسمت پنهان عکس را با توضیحات (کپشن) می‌توان بیان کرد
نکته دیگر اینکه وقتی عکس توضیحاتی ندارد برای دسته‌بندی و مستندسازی آن بسیار به مشکل می‌خوریم. برای همین برای دسته‌بندی، باید در عکس‌های یک حلقه ۳۶ تایی می‌گشتیم تا یک نشانه از مکان و زمان آن رخداد پیدا کنیم. مثلاً وقتی عکسی مربوط به آزادسازی خرمشهر است معلوم می‌شود این عکس یا برای همان روز است یا فردای آن. یا مثلاً از روی افراد حاضر در عکس می‌شد تشخیص داد عکس برای چه بازه زمانی است، یعنی اگر فردی در سال ۶۴ شهید شده بود، قطعا عکس برای سال ۶۴ به قبل است. اما همیشه بازشناسی اطلاعات اینقدر راحت نیست، چون عکاس آن ممکن است در قید حیات نباشد یا اصلاً نام عکاس مشخص نباشد. در آن صورت می‌بینیم نگاتیو از کجا آمده، مثلاً اگر از ایرنا آمده خب تعداد عکاسان آن در آن برهه مشخص است و حتی از روی سبک عکس‌ها شاید بتوان عکاسش را تشخیص داد.
البته گاهی عکاس هم به دلیل فراموشی دچار اشتباه می‌شود و تاریخ و مکان عکس را اشتباه می‌کند، پس از کارشناس نظامی استفاده می‌کنیم. مثلاً عکسی داشتیم که عکاس گفته بود مربوط به سال 62 و منطقه مهران است اما کارشناس نظامی وقتی عکس را دید گفت نمی‌تواند برای سال 62 باشد، چون لباسی که تن رزمندگان است بهمن سال 64 تازه وارد ایران شده؛ ضمن اینکه خاک منطقه مهران چنین بافتی ندارد و شلمچه بیشتر به این صورت است.
ادامه دارد...
انتهای پیام/

پنجشنبه ۶ مهر ۱۳۹۶ ساعت ۱۲:۵۳