تفتان ما - سنتی به نام «حلیه نویسی»/ هنری که ایرانیان سرآمد آن هستند+تصاویر

سنتی به نام «حلیه نویسی»/ هنری که ایرانیان سرآمد آن هستند+تصاویر

به گزارش سرویس فرهنگي تفتان ما،محمد کلهر: نگارش و ترسیم تابلوهای توصیف پیامبر اعظم(ص) تحت عنوان «حلیة النبی» یا همان حلیه‌نویسی از قرن هفدهم میلادی و توسط «حافظ عثمان» (متوفی 1699م) میان ترک‌های عثمانی مرسوم شد.
«حلیه» جملاتی در وصف پیامبر اسلام(ص) بود که خصوصیات ظاهری و منش و سلوک برترین خلق خدا را توصیف می‌کرد. این توصیفات معمولاً از زبان امام علی(ع) بیان می‌شود و معتبرترین حلیه‌هاست.
بهمن پناهی، خوشنویس ایرانی ساکن فرانسه در این باره می‌گوید: کم حوصلگی خوشنویسان و مخاطب باعث شده خطاطان ما به قطعه‌نویسی و درشت‌نویسی رو بیاورند؛ نکته‌ای که ما کمتر در خط نستعلیق -که به تعبیری خط ملی ما محسوب می‌شود- به آن توجه کرده‌ایم، اما تُرک‌ها در قرون اخیر در خط ثلث تجربه بیشتری کسب کرده‌اند و حلیه نمونه بارز آن است.

در نسخه‌های قدیمی متن حلیه همیشه داخل هلال قرار می‌گرفت و بخش دیگر در کتیبه زیر هلال می‌آمد و هلال هم در میان مربع بزرگتری قرار داشت. در چهار زاویه این مربع اسامی خلفای چهارگانه آورده می‌شد و در این چهار گوشه اسامی و القاب پیامبر اسلام قرار می‌گرفت.
در بخش بالای اثر که ترک‌ها آن را «باش مقام» می‌نامند عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» به خط ثلث یا محقق نگارش می‌شد و عبارت بسم ا... با اولین قسمت از آیه 30 سوره نمل همراه بود. متن حلیه که زیر هلال می آمد با آیه 107 سوره انبیاء آغاز می‌شد و گاهی هم آیه 4 سوره القلم قرار می‌گرفت و متن با نوزدهمین جمله حلیه به پایان می‌رسید و بعد هم کاتب رقم خود را می‌آورد.

حلیه‌نویسی همچنان در بین خطاطان و هنرمندان اهل تسنن رواج بسیار دارد. یکی از این هنرمندان معاصر، رشید بَت (Rasheed Butt) خوشنویس 73 ساله پاکستانی است. او دارای نشان درجه یک هنری مؤسسه فرهنگی اکو است و آثار خطاطی و تذهیب او شهرت بسیاری دارد.
وی در تابلوی «حلیة النبی» که به خط نسخ و ثلث ترسیم شده، مجموعه‌ای از توصیفات درباره پیامبر اعظم(ص) را از زبان زنی بادیه‌نشین به نام «امّ معبد» نقل می‌کند که هنگام هجرت تاریخی رسول‌الله ثبت شده و اکنون در کتاب سُنن تِرمذی (از صحاح ستّه اهل‌سنت) موجود است:
مردی دیدم تمیز و طاهر، خوش‌سیما و نیکو اندام. نه اندامی نحیف و استخوانی داشت و نه سر و گردنی کوچک. چهره‌ای زیبا و اندامی موزون داشت با چشمانی بسیار سیاه و مژگانی ضخیم، صدایی مردانه، گردنی افراشته، محاسنی پرپشت و ابروانی کمانی و پیوسته. سکوتش با وقار توأم بود و از نزدیک، شیرین‌ترین و نیکوترین آن‌ها. خوش‌گفتار بود و فصیح، نه یاوه‌گو و نه اهل تمسخر. سخنانش به دانه‌های مرواریدِ به بند کشیده‌ای می‌مانست که نه طولانی‌بودنش کسالت‌آور بود و نه کوتاهی‌اش کسی را چشم‌انتظار می‌گذاشت. در جمع به شاخه‌ای می‌مانست بین دو شاخه دیگر، اما درخشنده‌ترین و پر ارزش‌ترین آن‌ها. رفقایی دارد که چون نگین وی را در بر گرفته‌اند، چون سخن می‌گوید گوش بدو می‌سپارند و چون امرشان می‌کند به اطاعت امرش می‌پردازند، با شتاب و اشتیاق، نه با اخم و اعتراض. خدا بر او درود و سلام فرستد.

جشنواره حلیه‌نویسی در ترکیه یکی از بزرگترین جوایز خوشنویسی را اهدا می‌کند و به همین دلیل میان خطاطان کشورمان شناخته شده است.
خوشنویسان ایرانی و اهل تشیع معمولاً به جای استفاده از اسامی خلفای اربعه،‌ از صفات پیامبر(ص) در چهار گوشه حلیه استفاده می‌کنند.

سومین دوره گردهمایی خوشنویسی و حلیه شریفه خرداد ماه امسال در استانبول برگزار شد و غلامحسین امیرخانی به‌عنوان مهمان ویژه و علی شیرازی به‌عنوان داور در آن حضور داشتند. در این جشنواره، «جواد خوران» از کشورمان جایزه ویژه 50 هزار دلاری هیأت داوری و لوح سپاس جشنواره را از رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه دریافت کرد.
بهمن پناهی از خوشنویسان کشورمان در پاسخ به این پرسش که در مقابل «حلیه» ترک‌ها، ما چه جشنوار‌ه‌ای را می‌توانیم مطرح کنیم، گفت: «قطعه» در خوشنویسی اسلامی بسیار محدود است و «چلیپا» یکی از بهترین آنهاست. متأسفانه در «چلیپا» که یکی از دستاوردهای تاریخی به لحاظ قطعه‌نویسی محسوب می‌شود، سرمایه‌گذاری هنری و فرهنگی فاخر و جهانی نکرده‌ایم. امیدوارم زودتر به اهمیت آن پی ببریم.

انتهای پیام/