بررسی کارکردهای اجتماعی مساجد/ ذخیره‌ای تمام نشدنی در دل مردم
کارکرد اجتماعی، یکی از نقاط مغفول مانده در مسجد است که با استفاده از افراد آگاه و خبره می‌توان کارکردهای پنهان آن را شناسایی کرده و گسترش داد تا در کنار آن با مدیریت صحیح و قوی امام جماعت مسجد شاهد تقویت کارکردهای آشکار آن نیز خواهیم بود.
به گزارش سرویس مذهبي تفتان ما،به نقل از «بسیج زنان کشور»؛ زهرا باقری: با وجودی که 30 مرداد ماه به نام روز جهانی مساجد است، ده روز آخر ماه شعبان نیز به نام «دهه تکریم و غبارروبی مساجد» نام گذاری شده است تا بیش از پیش به کارکردهای مسجد پرداخته شود و بخشی از کارکردهای مسجد که قبلا وجود داشت و اکنون در مقابله با فضای مجازی و فضاهای فرهنگی نسبت به گذشته کمرنگ شده است، احیا شود.
اینکه یکی از مهمترین فعالیت‌های دینی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی رسول گرامی اسلامی بعد از هجرت به یثرب که به مدینه النبی تغییر نام یافت، ساخت مسجد بود که این امر به تنهایی می‌تواند اهمیت و جایگاه مسجد را در دین ما مشخص کند.
در خصوص ساخت مسجد و شرکت در نماز جماعت احادیث فراوانی از رسول گرامی اسلام(ص) و ائمه اطهار(س) وجود دارد. در روایتی داریم که مرد نابینایی در خصوص رفتن به مسجد و شرکت در نماز جماعت از پیامبر(ص) سوال کرد، که ایشان فرمودند: ریسمانی از منزلت تا مسجد ببند و به کمک آن در مسجد و صفوف نماز جماعت حاضر شو(وسائل الشّیعه، ج 8، حدیث 10702) که این تاکید بر حضور همگانی مسلمانان در نماز جماعت مسجد، دارد.
کارکرد مغفول مانده در مسجد
حضور در مسجد و شرکت در نمازهای جماعت آن، علاوه بر تقویت روحیه دینی در بین نمازگزاران، به واسطه سخنرانی‌های امام جماعت، آشنا شدن با احکام دینی و موضوعات روز سیاسی و دغدغه‌های فرهنگی روز را به همراه دارد اما یک کارکرد مهم دیگر آن که به طور غیر رسمی سالهاست که در مساجد صورت می‌گیرد، کمتر مورد توجه مردم قرار گرفته است و این بی‌توجهی باعث شده که اقبال به حضور در مساجد کاسته شده و به زغم نویسنده یکی از دلایل عدم استقبال خوب از برخی مساجد کم رنگ شدن این کارکرد باشد.
حضور روزانه در طول در مسجد توسط افراد مسلمانان که اهالی محله هستند، سرمایه بزرگی است که با مدیریت خوب، می‌توان بدین وسیله بسیاری از مشکلات مردم محله و فضای اجتماعی محله را برطرف کرد.
در اکثر مساجد فعال در کشور، دو نهاد (پایگاه بسیج و کانون فرهنگی مسجد) در حال فعالیت هستند و طبق برنامه ای که در طول این سالها شکل گرفته است، این نهادها مسئول برگزاری برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی در مسجد هستند اما این تاکید بر انجام امور اقتصادی، آسیب شناسی اجتماعی محله و برطرف کردن مشکلات مردم محله وجود ندارد.
از سوی دیگر وجود امام جماعت محلی، تشکیل هیات امنای مسجد که افراد محلی‌اند و نمازگزارانی که به صورت ثابت در مسجد حضور می یابند، ارتباط قوی ای با اداره محله دارند، پتانسیل خوبی برای شناسایی مشکلات مردم و محله و در مرحله بعد، بنیه خوبی برای رفع این مشکلات باشند.
کارکردهای اجتماعی پنهان مسجد
اما کارکردهای اجتماعی مسجد به دو دسته پنهان و آشکار قابل تقسیم است که در کارکردهای پنهان مسجد، داشتن روحیه اسلامی و اخلاقی قوی در چند تن از نمازگزاران قدیمی محله که با نمازگزاران مختلف نیز ارتباط دارند، نتایج این کارکرد را به خوبی خود نشان می‌دهد.
آگاهی از احوال نمازگزاران یکی از کارکردهای پنهان اما بسیار مهم اجتماعی مسجد است که باعث حفظ روحیه جمع‌گرایی در افراد می‌شود، بدین ترتیب که نمازگزاران جویای احوال کسانی که چندمدت است در مسجد حضور ندارد می‌شوند و این جویای احوال شدن به خودی خود باعث افزایش اعتماد به نفس و حفظ بهداشت روانی آن فرد می‌شود.
احترام به نمازگزاران مسن و قرار دادن آن‌ها در صفوف اولیه نماز جماعت، در جامعه ای که احترام به بزرگترها کمتر از گذشته شده است، باعث حفظ سرمایه اجتماعی آنان می‌شود.
از دیگر کارکردهای اجتماعی پنهان مساجد می‌توان به آشنایی مادرانی که به دنبال یافتن عروس هستند با دختران جوانی که در نماز شرکت می‌کنند و پذیرایی را در مراسم مختلف برعهده می‌گیرند اشاره کرد، همچنین در قسمت آقایان آشنایی و تایید اخلاق و منش پسران نمازگزار از طرف خانواده دختر، از بهترین راه‌های انتخاب می‌تواند باشد.
کمک به حل اختلافات خانوادگی، همسایگی، حمایت عاطفی از افرادی که عزیزان خود را به تازگی از دست داده اند، از دیگر کارکردهای مسجد به حساب می‌آید.
همچنین گشاده رویی با تازه واردها، احترام به کودکان و تشویق آنان برای حضور در مسجد و حفظ سکوت در موقع نماز با دادن جایزه به آنان، از دیگر کارکردهای پنهان مسجد است که می‌تواند به حضور پرشورتر در مسجد کمک کند.
کارکردهای اجتماعی آشکار مسجد
اما کارکردهای آشکار مسجد نیازمند مدیریت قوی امام جماعت در بخش آقایان است و یک واسطه یا رابط در بخش بانوان، که معمولا بهترین گزینه همسر امام جماعت و یا فرمانده پایگاه بسیج مسجد است تا مشکلات محله را شناسایی کند و به امام جماعت انتقال دهد.
یکی از مهمترین خواسته جوانان حمایت اقتصادی از کسب و کار و در مواقع بحرانی کمک مالی است و این امر در مساجد توسط هیات امنا بوسیله صندوق‌های قرض الحسنه انجام می‌پذیرد که مهترین بخش آن، اعطای وام به جوانان است که با وجود بانکهای مختلف در اکثر مساجد کارکرد خود را از دست داده اما با احیاء آن می‌توان به جذب افراد به مسجد کمک کرد.
کارکرد دیگر مسجد در بخش اقتصادی اجتماعی آن، معرفی افراد جویای کار به صاحبان مشاغل در خود مساجد است، نقش واسطه گری این افراد توسط امام جماعت به عنوان معتمد محله و یا توسط یکی از اعضای سرشناس هیات امنای مسجد نیز از جمله کارکردهای آشکار مسجد است که مغفول مانده و در کنار آن حمایت از کسب و کارهای تازه نمازگزاران درجه اهمیت بالایی را به خود اختصاص داده است، به طور مثال اگر کسی از نمازگزاران به کار جدیدی مشغول شده است و کالایی تولید می‌کند، معرفی این فرد به بقیه نمازگزاران و خرید جنس از او باعث تقویت اقتصادی او شده و به مسجد به عنوان پشتوانه عاطفی نگاه خواهد کرد.
تاسیس مهد کودک نیم ساعته در طول نماز در مسجد برای نگهداری از کودکان نمازگزاران از دیگر کارکردهای آشکار اجتماعی مسجد است که هم می‌تواندحضور والدین با بچه های کوچک را بیشتر کرد و هم باعث ایجاد آرامش در بین نمازگزاران می‌شود.
اما برخی مشکلات محله نیازمند حمایت در درازمدت است، از جمله رفع آسیب های محله مانند زیاد شدن معتادان در محل، وجود ارازل و اوباش در محله که اینها مشارکت امام جماعت مسجد به عنوان امین مردم و پاسگاه نیروی انتظامی در محله را دارد که جزو وظایف امام جماعت محسوب می‌شود و در تمام مراحل، آگاهی از روند اجرای کار و پیگیری مردم از مسئولین ذیربط را به همراه دارد.
با توضیحاتی که ارائه شد، کارکرد اجتماعی مسجد، یکی از نقاط مغفول مانده در مسجد است که با استفاده از افراد آگاه در مسجد می‌توان کارکردهای پنهان آن را آشکار کرده و گسترش داد و در کنار آن با حمایت ها و مدیریت قوی امام جماعت مسجد کارکردهای آشکار آن همچون راه اندازی و اداره صندوق قرض الحسنه و رفع مشکلات اجتماعی محله را انتظار داشت.
انتهای پیام/
اینکه یکی از مهمترین فعالیت‌های دینی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی رسول گرامی اسلامی بعد از هجرت به یثرب که به مدینه النبی تغییر نام یافت، ساخت مسجد بود که این امر به تنهایی می‌تواند اهمیت و جایگاه مسجد را در دین ما مشخص کند.
در خصوص ساخت مسجد و شرکت در نماز جماعت احادیث فراوانی از رسول گرامی اسلام(ص) و ائمه اطهار(س) وجود دارد. در روایتی داریم که مرد نابینایی در خصوص رفتن به مسجد و شرکت در نماز جماعت از پیامبر(ص) سوال کرد، که ایشان فرمودند: ریسمانی از منزلت تا مسجد ببند و به کمک آن در مسجد و صفوف نماز جماعت حاضر شو(وسائل الشّیعه، ج 8، حدیث 10702) که این تاکید بر حضور همگانی مسلمانان در نماز جماعت مسجد، دارد.
کارکرد مغفول مانده در مسجد
حضور در مسجد و شرکت در نمازهای جماعت آن، علاوه بر تقویت روحیه دینی در بین نمازگزاران، به واسطه سخنرانی‌های امام جماعت، آشنا شدن با احکام دینی و موضوعات روز سیاسی و دغدغه‌های فرهنگی روز را به همراه دارد اما یک کارکرد مهم دیگر آن که به طور غیر رسمی سالهاست که در مساجد صورت می‌گیرد، کمتر مورد توجه مردم قرار گرفته است و این بی‌توجهی باعث شده که اقبال به حضور در مساجد کاسته شده و به زغم نویسنده یکی از دلایل عدم استقبال خوب از برخی مساجد کم رنگ شدن این کارکرد باشد.
حضور روزانه در طول در مسجد توسط افراد مسلمانان که اهالی محله هستند، سرمایه بزرگی است که با مدیریت خوب، می‌توان بدین وسیله بسیاری از مشکلات مردم محله و فضای اجتماعی محله را برطرف کرد.
در اکثر مساجد فعال در کشور، دو نهاد (پایگاه بسیج و کانون فرهنگی مسجد) در حال فعالیت هستند و طبق برنامه ای که در طول این سالها شکل گرفته است، این نهادها مسئول برگزاری برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی در مسجد هستند اما این تاکید بر انجام امور اقتصادی، آسیب شناسی اجتماعی محله و برطرف کردن مشکلات مردم محله وجود ندارد.
از سوی دیگر وجود امام جماعت محلی، تشکیل هیات امنای مسجد که افراد محلی‌اند و نمازگزارانی که به صورت ثابت در مسجد حضور می یابند، ارتباط قوی ای با اداره محله دارند، پتانسیل خوبی برای شناسایی مشکلات مردم و محله و در مرحله بعد، بنیه خوبی برای رفع این مشکلات باشند.
کارکردهای اجتماعی پنهان مسجد
اما کارکردهای اجتماعی مسجد به دو دسته پنهان و آشکار قابل تقسیم است که در کارکردهای پنهان مسجد، داشتن روحیه اسلامی و اخلاقی قوی در چند تن از نمازگزاران قدیمی محله که با نمازگزاران مختلف نیز ارتباط دارند، نتایج این کارکرد را به خوبی خود نشان می‌دهد.
آگاهی از احوال نمازگزاران یکی از کارکردهای پنهان اما بسیار مهم اجتماعی مسجد است که باعث حفظ روحیه جمع‌گرایی در افراد می‌شود، بدین ترتیب که نمازگزاران جویای احوال کسانی که چندمدت است در مسجد حضور ندارد می‌شوند و این جویای احوال شدن به خودی خود باعث افزایش اعتماد به نفس و حفظ بهداشت روانی آن فرد می‌شود.
احترام به نمازگزاران مسن و قرار دادن آن‌ها در صفوف اولیه نماز جماعت، در جامعه ای که احترام به بزرگترها کمتر از گذشته شده است، باعث حفظ سرمایه اجتماعی آنان می‌شود.
از دیگر کارکردهای اجتماعی پنهان مساجد می‌توان به آشنایی مادرانی که به دنبال یافتن عروس هستند با دختران جوانی که در نماز شرکت می‌کنند و پذیرایی را در مراسم مختلف برعهده می‌گیرند اشاره کرد، همچنین در قسمت آقایان آشنایی و تایید اخلاق و منش پسران نمازگزار از طرف خانواده دختر، از بهترین راه‌های انتخاب می‌تواند باشد.
کمک به حل اختلافات خانوادگی، همسایگی، حمایت عاطفی از افرادی که عزیزان خود را به تازگی از دست داده اند، از دیگر کارکردهای مسجد به حساب می‌آید.
همچنین گشاده رویی با تازه واردها، احترام به کودکان و تشویق آنان برای حضور در مسجد و حفظ سکوت در موقع نماز با دادن جایزه به آنان، از دیگر کارکردهای پنهان مسجد است که می‌تواند به حضور پرشورتر در مسجد کمک کند.
کارکردهای اجتماعی آشکار مسجد
اما کارکردهای آشکار مسجد نیازمند مدیریت قوی امام جماعت در بخش آقایان است و یک واسطه یا رابط در بخش بانوان، که معمولا بهترین گزینه همسر امام جماعت و یا فرمانده پایگاه بسیج مسجد است تا مشکلات محله را شناسایی کند و به امام جماعت انتقال دهد.
یکی از مهمترین خواسته جوانان حمایت اقتصادی از کسب و کار و در مواقع بحرانی کمک مالی است و این امر در مساجد توسط هیات امنا بوسیله صندوق‌های قرض الحسنه انجام می‌پذیرد که مهترین بخش آن، اعطای وام به جوانان است که با وجود بانکهای مختلف در اکثر مساجد کارکرد خود را از دست داده اما با احیاء آن می‌توان به جذب افراد به مسجد کمک کرد.
کارکرد دیگر مسجد در بخش اقتصادی اجتماعی آن، معرفی افراد جویای کار به صاحبان مشاغل در خود مساجد است، نقش واسطه گری این افراد توسط امام جماعت به عنوان معتمد محله و یا توسط یکی از اعضای سرشناس هیات امنای مسجد نیز از جمله کارکردهای آشکار مسجد است که مغفول مانده و در کنار آن حمایت از کسب و کارهای تازه نمازگزاران درجه اهمیت بالایی را به خود اختصاص داده است، به طور مثال اگر کسی از نمازگزاران به کار جدیدی مشغول شده است و کالایی تولید می‌کند، معرفی این فرد به بقیه نمازگزاران و خرید جنس از او باعث تقویت اقتصادی او شده و به مسجد به عنوان پشتوانه عاطفی نگاه خواهد کرد.
تاسیس مهد کودک نیم ساعته در طول نماز در مسجد برای نگهداری از کودکان نمازگزاران از دیگر کارکردهای آشکار اجتماعی مسجد است که هم می‌تواندحضور والدین با بچه های کوچک را بیشتر کرد و هم باعث ایجاد آرامش در بین نمازگزاران می‌شود.
اما برخی مشکلات محله نیازمند حمایت در درازمدت است، از جمله رفع آسیب های محله مانند زیاد شدن معتادان در محل، وجود ارازل و اوباش در محله که اینها مشارکت امام جماعت مسجد به عنوان امین مردم و پاسگاه نیروی انتظامی در محله را دارد که جزو وظایف امام جماعت محسوب می‌شود و در تمام مراحل، آگاهی از روند اجرای کار و پیگیری مردم از مسئولین ذیربط را به همراه دارد.
با توضیحاتی که ارائه شد، کارکرد اجتماعی مسجد، یکی از نقاط مغفول مانده در مسجد است که با استفاده از افراد آگاه در مسجد می‌توان کارکردهای پنهان آن را آشکار کرده و گسترش داد و در کنار آن با حمایت ها و مدیریت قوی امام جماعت مسجد کارکردهای آشکار آن همچون راه اندازی و اداره صندوق قرض الحسنه و رفع مشکلات اجتماعی محله را انتظار داشت.
انتهای پیام/
چهارشنبه ۳ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۲:۰۹
کد مطلب: 438938
