سه ابزار برای اجرای طرح تاپ/ یک‌درصد هم نتوانستیم آثارمان را معرفی کنیم/ برای استفاده از آثار ناشرین داخلی مجوز می‌گیریم
رسول اسماعیل‌زاده گفت: اگر بگویم یک‌درصد هم توانسته‌ایم در کشورهای خارجی خودمان را معرفی کنیم گزاف است؛ یکسال طول می‌کشد طرح تاپ مبنای قانونی،حقوقی و تشریفاتی طی کند تا بتوانیم به رایزنی‌های خودمان معرفی کنیم.
به گزارش سرویس فرهنگي تفتان ما،مصطفی وثوق‌کیا: تقریبا دو سال از اجرای طرح تاپ در ایران که توسط سازمان فرهنگ و ارتباطات اجرا می‌شود گذشته است و تقریبا در این دوسال گزارشی از روند اجرای این طرح منتشر نشد.
بعد از دو سال به سراغ رسول اسماعیل زاده رئیس مرکز ساماندهی ترجمه سازمان فرهنگ و ار تباطات رفتیم و با او درباره چند و چون این طرح گفت‌وگو کردیم.
***
حدود دو سال است از طرح تاپ می‌گذارد. در ابتدا گزارشی کوتاه از این دوره فعالیت بدهید؟
فلسفۀ طرح تاپ را در دو محور خلاصه کنم: یک محور این بوده که ما حقیقتاً آنچه که در داخل کشور داریم به خارج از کشور هنوز معرفی نکردیم، در موضوع معارف اسلامی، علوم انسانی و به ویژه ادبیات. ما در خارج از کشور مشکلی در زمینۀ ادبیات کلاسیک ایران نداریم، خیلی از کشورها با ادبیاتِ کلاسیک ما آشنا هستند، تقریباً همه فردوسی، مولوی، حافظ به ویژه سعدی و حتی شهریار را می‌شناسند حتی کسانی که در مکتب کلاسیک ادبیات ایران قلم‌فرسایی کردند تا حدودی شناخته‌شده هستند و آثاری از آنها به زبانهای مختلف ترجمه شده ولی در ادبیات معاصر متاسفانه وضع ما خوب نیست.
فلسفۀ اصلی طرح تاپ این بوده آثارِ ایرانی ـ اسلامی، علوم انسانی، اعم از ادبیات و کودک، ادبیات نظم و نثر را در بازارهای جهانی معرفی کنیم.
برای این کار گنجینه‌ای تشکیل شده است که اگر کتاب در شورای کتاب تصویب شد به گنجینۀ آثار حمایتی طرح تاپ راه پیدا می‌کند و ما این گنجینه را ما در خارج از کشور در وهلۀ اول معرفی میکنیم.
چند کتاب در گنجینه طرح تاپ موجود است؟
حدود 400 عنوان کتاب در 13 موضوع در گنجینه ما است. ما یک دفترچۀ اولیه به پنج زبان برای معرفی این آثار منتشر کردیم که کتابها در آن معرفی شده است.
در وهلۀ اول معرفیِ اجمالی از اثر، مولف و شیوه‌ای که آن کتاب نگاشته شده است. در بازار جهانی در بسیاری از نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب شرکت و این آثار را معرفی میکنیم.
فلسفۀ اصلی طرح تاپ این بوده آثارِ ایرانی ـ اسلامی، علوم انسانی، اعم از ادبیات و کودک، ادبیات نظم و نثر را در بازارهای جهانی معرفی کنیم.
در مرحلۀ دوم ما اصلاً و ابداً تصدی‌گری نمی‌کنیم، اصلاً در مرکز ساماندهی ترجمه برای انسجام‌بخشی و مدیریتِ کلان خودش نمی‌خواهد به عنوان یک نهادِ فعال و عملیاتی در زمینۀ ترجمه و نشر اقدام کند ولیکن چون در کشور نهادهای مختلفی هر چند محدود در این زمینه فعالیت میکنند ما برای اینکه کمکی به این نهادها کرده باشیم حمایت میکنیم که اینها وارد بحث شوند و موضوع تصدی‌گری را به عهده بگیرند. تا این نهادهای وارد بحث تصدی‌گری شوند مرکز ساماندهی ترجمه تا حدودی وارد عملیات شده است.
مرکز ساماندهی برای اجرای طرح تاپ سه ابزار دارد، یکی از ابزارهایش نمایندگان فرهنگی ما در خارج از کشور هستند، ابزار دوم ناشران خارجی است که مستقیماً ما وارد با ناشران خارجی وارد مذاکره می‌شویم. سومین مجری هم ناشرین داخلی هستند.
تا به امروز یک فرهنگ برای ناشران داخلی ما نبوده که این اثر را که خلق و می‌آفریند با استانداردهای بین‌المللی خلق کند، ما می‌خواهیم این فرهنگ را به یک طریقی به ناشرین داخلی تزریق کنیم، ما که نمی‌توانیم تمام آثار را به جهان معرفی یا ترجمه کنیم اما اگر ناشران بحث بین‌المللی برایشان اولویت داشته باشد و آثارشان صلاحیت و قابلیت برای ترجمه به خارج داشته باشد ما حمایت میکنیم و برای آن هم یک طرحی نوشتیم برای جذب همکاری ناشران داخلی در طرح تاپ.
به طور کلی در دو سال اجرای طرح تاپ چه کتاب‌هایی توسط ناشران خارجی منتشر شد؟
400 عنوان کتاب در گنجینۀ ما قرار گرفته است. از این گنجینه حدود 120 عنوان اثر به 23 زبان توسط ناشران خارجی یعنی با سرمایه‌گذاری مرکز و ناشر خارجی منتشر شده است، ما در علوم انسانی تا حدود 50 و 60 درصد کل هزینه‌ها را حمایت کردیم که در معارف اسلامی این حمایت بیشتر بوده است.
می‌گفتند ما تا به امروز پول را از نمایندگی فرهنگی شما می‌گرفتیم، کتاب را چاپ می‌کردیم و می‌دادیم و الخلاص، ما گفتیم این شیوه در جمهوری اسلامی دیگر تمام شد
یعنی شما حمایت کردید یا مانند ناشرمولف عمل کردید؟ برخی منتقدین میگویند ایران این کتاب را به نام ناشر خارجی چاپ می‌کند، هزینه‌هایش را هم می‌دهد ولی فقط در رایزنی‌ها توزیع می‌شود؟
این مساله در گذشته بوده، من اخیراً در نمایشگاه بین‌المللی مسکو فقط برای مسالۀ طرح تاپ رفته بودم، در روسیه با ناشران بزرگ روسیه نشست 3، 4 ساعته داشتیم آنها می‌گفتند ما تا به امروز پول را از نمایندگی فرهنگی شما می‌گرفتیم، کتاب را چاپ می‌کردیم و می‌دادیم و الخلاص، ما گفتیم این شیوه در جمهوری اسلامی دیگر تمام شده، با اینها به توافق رسیدیم که 5 اثر را خودشان از گنجینه ما انتخاب کنند و حتی 10 درصد هم اینها هزینه کنند و لوگوی خودشان را روی کتاب ما بزنند ما حداقل میتوانیم به بازار کتاب مسکو پیدا کنیم، قبلاً ما همۀ هزینه‌ها را می‌دادیم حتی آن ناشر حاضر نبوده لوگوی خودش را هم بزند مانند چاپخانه عمل می‌کردیم، الان این شیوه تمام شده است، این 120 عنوان کتاب هیچ یک از اینها را به عنوان چاپخانه برخورد نکردیم.
این کتابها در چه کشورهایی چاپ شده است؟
آلمان، ترکیه، اسپانیا، بلگراد، آذربایجان، پاکستان، هندوستان و....
یعنی کتابهای ما در آن کشورها به اسم ناشرین آنها در بازارشان وجود دارد؟
بله به نام ناشرین آنها؛ البته ما هر ناشری را نمی‌پذیریم، ناشر باید جزء ناشرین برتر آن کشور باشد، در ترکیه ما حمایت خودمان را از کتابهای ایرانی از 50، 60 درصد شروع کردیم و این حمایت را الان به 30 درصد رساندیم یعنی کتاب ما را ناشر تُرک با 30درصد حمایت چاپ می‌کند و برای بعضی آثار فقط مجوز می‌خواهد.
میگویند ناشرین داخلی خیلی برای شما رسمیت ندارد؟
اصلا میگویند ما حقوق آنها را ضایع کردیم! با توجه به اینکه ما مشکل کپی‌رایت داریم بعضاً ناشر می‌آید خودش کتاب را انتخاب، ترجمه و چاپ می‌کند و می‌آورد به رایزنی ما تحویل می‌دهد، ومی‌گوید این را از من بخرید، رایزن ما هم می‌خرد. ناشر داخلی ما هم تصور می‌کند سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی این کار را کرده است در صورتی آن ناشر داخلی از آن خلاء کپی‌رایتی که در کشور ماست استفاده کرده، کتاب‌هایی که بازار داشته این کار را کرده است. تُرکها آمدند برای کتابهای دکتر شریعتی مجوز گرفتند، از نظر اخلاقی این کار را کردند در ترکیه یک ناشری کتابهای مرحوم دکتر شریعتی را چاپ می‌کند، یک ناشر دیگری هم می‌تواند برود همان کتاب را چاپ کند.
مگر آنها کپی رایت ندارند؟
دارند ولی با توجه به اینکه در کشور ما کپی‌رایت نیست این کار را میکنند. ما آمدیم به یک طریق دیگری عمل کردیم یعنی برای اینکه حقوق ناشران داخلی ضایع نشود به ناشر داخلی می‌گوییم این کتاب شما در گنجینۀ ما قرار گرفته است خودتان ناشر خارجی را پیدا کنید و ما از شما حمایت میکنیم به جای اینکه از ناشر خارجی حمایت کنیم، این کار برای ما دو نفع دارد اولاً حمایت ما ریالی می‌شود، ثانیاً ناشر داخلی ما تشویق و ترغیب می‌شود حقوق نشر و حقوق مولف را با ناشر خارجی مستقیماً حل کند.
حمایت شما از ناشرین داخلی چند درصد است؟
30 الی 70 درصد است.
ـ چه فایده‌ای برای آنها دارد؟
فایده‌اش این است که کتابش به بازار جهانی راه پیدا کرده است.
شما که کتاب ناشر داخلی را در گنجینه گذاشته‌اید باید حق و حقوق او را بدهید؟
ما از ناشر داخلی ابتدا مجوز می‌گیریم. البته ناشری داریم که کلیۀ آثار خودش را به طور رایگان در اختیار مرکز ساماندهی قرار داده است، بعضی از مولفان مثل آقای دلشاد تهرانی چند تا از کتاب‌هایش در گنجینه قرار گرفته است، ایشان مجوز داده برای تمام آثارش به تمام زبان‌ها و ما دیگر مشکلی نداریم. با بعضی از مولف‌ها مشکل داریم، بعضی از مولفان میگویند برای این کتاب من باید 10 هزار دلار به من بدهید تا مجوز بدهم؛ ما با اینها وارد گفتگو می‌شویم.
برخی افرادی که در حوزۀ بین‌الملل فعال هستند میگویند موضوعاتی که شما انتخاب کردید خیلی مورد علاقۀ ناشرین خارجی نیست؟
موضوع را ناشر خارجی انتخاب می‌کند ما موضوع را انتخاب نمی‌کنیم.
ولی شما 400 کتاب را انتخاب کردید؟
ما علیرغم اینکه این همه تبلیغ میکنیم که حوزه علمیه و تقریباً در همۀ دانشگاهها در ارتباط با معارف اسلامی رشته داریم، شخصیت‌های بزرگ علمی و فرهنگی داریم ولی در برخی از موضوعات واقعاً ما کتابی که قابل عرضه باشد نداریم. برخی آثار هم هستند که قابلیت ترجمه را ندارند و بعضاً وحدت مسلمین را بهم میزند؛ لذا میدان انتخاب ما محدود می‌شود. مثلاً ما 1200 عنوان معارف اسلامی داریم و انتخاب خیلی سخت است. در ارتباط با دفاع مقدس ما نهایتاً به این نتیجه رسیدیم که متخصصین دفاع مقدس را جمع کنیم و نشست بگذاریم از طریق این متخصصان ما چند کتاب دفاع مقدس را انتخاب کنیم.
درباره کتابهای دفاع مقدس حتی برخی نویسندگان مشهور ما کنار هم نمی‌نشینند!
یک مشکل همین است، برخی کتابها خیلی حجیم هستند، شما کتاب 600 صفحه‌ای را می‌خواهید به زبانهای مختلف ترجمه کنید چقدر هزینه دارد؟ در صورتی که ما کتابی داریم در 200 صفحه که می‌تواند مفاهیم کتاب 600 صفحه‌ای را انتقال بدهد یا ما کتابی را چاپ کردیم برخی از مراکز نظامی اشکال گرفتند این یک جمله یا این یک پاراگراف یک سرّ نظامی بوده است.
ما می‌گوییم این 400 عنوان موجود است ولی یک ناشر خارجی یا داخلی می‌تواند کتابی را معرفی کند که این کتاب در کشور من مقبول است، اگر شما حمایت کنید، من این را ترجمه و منتشر می‌کنم، این را از طریق مکانیزم شورای کتاب می‌آوریم در این گنجینه.
ـ من شنیدم در ونزوئلا طرح تاپ حمایت‌ها خیلی بر اساس این مکانیسم هفتاد به سی نبوده، درست است؟
در بعضی از کشورها با توجه به شرایط آن کشورها ما بعضاً صددرصد حمایت کردیم مثلاً نمایندگی فرهنگی ما قبلاً یک ترجم‌های را شروع کرده یا در مرحلۀ چاپ بوده و ما می‌دیدیم یک هزینه‌ای را نمایندگی فرهنگی ما انجام داده است این را دیگر نتوانستیم بیاوریم در قالب طرح تاپ، این را صددرصد حمایت کردیم از خود بودجۀ رایزنی فرهنگی، ممکن است استثنائاً این کارها انجام شود.
بعضا انتقاد می‌شود خیلی از کارهای شما در حوزه طراحی و چاپ قدیمی است؟
این ایراد ممکن است وارد باشد، البته در همۀ کشورها اینگونه نیست. به خاطر اینکه عموماً طراحی روی جلد به عهدۀ خود ناشر بومی و خارجی است، ما فقط نظارت داریم، ما چند کتاب ادبیات کلاسیک را در کشور چین چاپ کردیم در قالب طرح تاپ، منتها اینها روی جلد و نقاشی‌هایی که داخل کتاب است را با نظارت ما و با فرهنگ بومی خودشان عمل کردند، یا در ترکیه ما هیچ دخالتی در کیفیت طراحی و دیزاین آن نداشتیم.
* شما برای معرفی این کار در رسانه‌های بین‌المللی که در حوزۀ نشر کار میکنند چقدر وارد عمل شدید؟ چون میگویند خیلی ممکن است اطلاع نداشته باشند.
من اگر بگویم 1 درصد هم توانسته باشیم در کشورهای خارجی خودمان را معرفی کنیم حتی این هم گزاف است؛ الان یکسال طول کشیده طرح تاپ از نظر مبنای قانونی، حقوقی و تشریفاتی خودش را طی کند تا حداقل بتوانیم به رایزنی‌های خودمان معرفی کنیم. بعد برای اینکه خودمان را معرفی کنیم یکی از راه‌هایش حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب است، الان ما بیش از 10 ناشر نمایشگاه بین‌المللی کتاب شرکت نکردیم به دلایل مختلف.
مرکز ما هنوز از نظر ساختار و تشکیلات مستقل نشده است و ما هنوز وابسته به سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی هستیم در حالیکه نباید باشیم. حضور ما در خارج از کشور از طریق مجرای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است، این هم یک سازمان دولتی است.
یعنی برای این کار هم باید یک سازمان درست شود؟ این که یک روند پیچیدهای است؟
تمام کشورها این را دارند مثلاً کشور روسیه دقیقاً یک مرکز ساماندهی ترجمه را دارند.
شما می‌دانید در کشور ما بروکراسی طولانی و دست‌و پاگیری وجود دارد. وقتی شما در دل یک سازمان دارید کار می‌کنید راحت‌تر هستید تا بخواهید مستقل شوید و این مصائبش صد برابر می‌شود؟
این همان زشت و زیباست ولی زیبایی‌اش بیشتر است چون حضور ما در خارج از کشور آسان می‌شود، ارتباط با ناشران خارجی بسیار سهل خواهد بود.
ما براساس اساس‌نامه مرکز مستقل و بودجۀ مستقلی داریم ولیکن بودجهای که برخی از کشورها در این خصوص می‌گذارند قابل مقایسه نیست با بودجهای که ما می‌گذاریم مثلاً ترکیه تِدا را دارد که مانند طرح تاپ ماست ولی فقط ادبیات است در صورتی که ما 13موضوع داریم.
ما براساس اساس‌نامه مرکز مستقل و بودجۀ مستقلی داریم ولیکن بودجهای که برخی از کشورها در این خصوص می‌گذارند قابل مقایسه نیست با بودجهای که ما می‌گذاریم مثلاً ترکیه تِدا را دارد که مانند طرح تاپ ماست ولی فقط ادبیات است در صورتی که ما 13موضوع داریم.
در روسیه این مرکز ساماندهی را در داخل یک دانشکده و انستیتو پیش‌بینی کردند، من از رئیسش پرسیدم شما سالی چقدر بودجه دارید؟ گفت مرکز ما سالیانه دو میلیون دلار بودجه دارد ولی بودجه ما در مقایسه با آنها بسیار ناچیز است.
ما تعدادی ناشر داریم که جامعه هدفشان خارج کشور است، شما با اینها چقدر ارتباط دارید؟
ما با ناشرانی که خارج از کشور فعالیت میکنند مانند جامعه‌المصطفی و مجمع جهانی ارتباط داریم. ناشران خصوصی در این عرصه خیلی کم است، ما با نهادهای خارجی تفاهمنامه‌های امضاء کردیم که در چند محور وظایف مرکز را به انجام برسانیم. یکی مسالۀ اصلاحِ شیوۀ و مراحل ترجمه است، اصلاح در آماده‌سازی متنها، ما متن‌هایی در برخی از این نهادها داریم که نمی‌توانیم در خارج از کشور منتشر کنیم و برای ما مشکل شده است. ما با جامعه‌المصطفی همکاریِ نزدیک داریم، در ارتباط با تربیت مترجم. اما در رابطه با ناشران خصوصی بعضی از ناشرانی که در خارج از کشور به عنوان ناشر بومی آن کشور هم شناخته شده‌اند با اینها حتی در زمینۀ ترجمه هم همکاری داشتیم مثلاً با انتشارات شمع‌ومه برای چند کتاب قرارداد داریم.
در روسیه با صدرا کار می‌کنید؟
در شُرف فعالیت هستیم. در سفر اخیرم به با بنیاد مطالعات اسلامی صدرا تفاهمی کردیم که پیش‌نویس آن هم آماده شده، با برخی دیگر که زیاد هم در خارج کشور حضور ندارند ولی در داخل ترجمه چاپ میکنند درصدد هستیم که براساس طرح جذب همکاریِ ناشران داخلی عمل کنیم.
بحث عدم الحاق ما به کپی‌رایت هم برای شما مشکلی ایجاد نکرده است؟
بسیار مشکل است، اولین حرفی که هر ناشر خارجی به ما می‌گوید این است که شما کپی‌رایت را قبول کردید یا نکردید؟ ما هم می‌گوییم نه ما قبول نکردیم،
نتیجه منتفی می‌شود؟
نه راه‌های دیگر را پیشنهاد میکنیم، می‌گوییم شما مجوز مولف به ناشر را می‌خواهید، مجوز را مرکز ساماندهی می‌دهد، مرکز هم می‌آید داخل کشور با ناشر داخلی صحبت می‌کند، در عرض این یکسال و اندی که بنده در خدمت دوستان هستم هیچ کتابی را بدون اجازۀ مولف و ناشر اقدام نکردیم. سازمان فرهنگ در این صدد نیست که مانند سالهای قبل بدون اجازه کاری منتشر کند، البته برخی روحانیون شناخته‌شده در کشور بیشتر دوست دارند کتابهایشان در خارج از کشور ترجمه شود (و تشکر هم میکنند) لذا این یک سنت شده بود و ما این سنت را دیگر شکاندیم.
ـ شما چرا گزارش دوره‌ای از کارتان نمیدهید؟
آن به خاطر شخصیتِ بنده است که زیاد اهل خبر نیستم.
انتهای پیام/
بعد از دو سال به سراغ رسول اسماعیل زاده رئیس مرکز ساماندهی ترجمه سازمان فرهنگ و ار تباطات رفتیم و با او درباره چند و چون این طرح گفت‌وگو کردیم.
***
حدود دو سال است از طرح تاپ می‌گذارد. در ابتدا گزارشی کوتاه از این دوره فعالیت بدهید؟
فلسفۀ طرح تاپ را در دو محور خلاصه کنم: یک محور این بوده که ما حقیقتاً آنچه که در داخل کشور داریم به خارج از کشور هنوز معرفی نکردیم، در موضوع معارف اسلامی، علوم انسانی و به ویژه ادبیات. ما در خارج از کشور مشکلی در زمینۀ ادبیات کلاسیک ایران نداریم، خیلی از کشورها با ادبیاتِ کلاسیک ما آشنا هستند، تقریباً همه فردوسی، مولوی، حافظ به ویژه سعدی و حتی شهریار را می‌شناسند حتی کسانی که در مکتب کلاسیک ادبیات ایران قلم‌فرسایی کردند تا حدودی شناخته‌شده هستند و آثاری از آنها به زبانهای مختلف ترجمه شده ولی در ادبیات معاصر متاسفانه وضع ما خوب نیست.
فلسفۀ اصلی طرح تاپ این بوده آثارِ ایرانی ـ اسلامی، علوم انسانی، اعم از ادبیات و کودک، ادبیات نظم و نثر را در بازارهای جهانی معرفی کنیم.
برای این کار گنجینه‌ای تشکیل شده است که اگر کتاب در شورای کتاب تصویب شد به گنجینۀ آثار حمایتی طرح تاپ راه پیدا می‌کند و ما این گنجینه را ما در خارج از کشور در وهلۀ اول معرفی میکنیم.
چند کتاب در گنجینه طرح تاپ موجود است؟
حدود 400 عنوان کتاب در 13 موضوع در گنجینه ما است. ما یک دفترچۀ اولیه به پنج زبان برای معرفی این آثار منتشر کردیم که کتابها در آن معرفی شده است.
در وهلۀ اول معرفیِ اجمالی از اثر، مولف و شیوه‌ای که آن کتاب نگاشته شده است. در بازار جهانی در بسیاری از نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب شرکت و این آثار را معرفی میکنیم.
فلسفۀ اصلی طرح تاپ این بوده آثارِ ایرانی ـ اسلامی، علوم انسانی، اعم از ادبیات و کودک، ادبیات نظم و نثر را در بازارهای جهانی معرفی کنیم.
در مرحلۀ دوم ما اصلاً و ابداً تصدی‌گری نمی‌کنیم، اصلاً در مرکز ساماندهی ترجمه برای انسجام‌بخشی و مدیریتِ کلان خودش نمی‌خواهد به عنوان یک نهادِ فعال و عملیاتی در زمینۀ ترجمه و نشر اقدام کند ولیکن چون در کشور نهادهای مختلفی هر چند محدود در این زمینه فعالیت میکنند ما برای اینکه کمکی به این نهادها کرده باشیم حمایت میکنیم که اینها وارد بحث شوند و موضوع تصدی‌گری را به عهده بگیرند. تا این نهادهای وارد بحث تصدی‌گری شوند مرکز ساماندهی ترجمه تا حدودی وارد عملیات شده است.
مرکز ساماندهی برای اجرای طرح تاپ سه ابزار دارد، یکی از ابزارهایش نمایندگان فرهنگی ما در خارج از کشور هستند، ابزار دوم ناشران خارجی است که مستقیماً ما وارد با ناشران خارجی وارد مذاکره می‌شویم. سومین مجری هم ناشرین داخلی هستند.
تا به امروز یک فرهنگ برای ناشران داخلی ما نبوده که این اثر را که خلق و می‌آفریند با استانداردهای بین‌المللی خلق کند، ما می‌خواهیم این فرهنگ را به یک طریقی به ناشرین داخلی تزریق کنیم، ما که نمی‌توانیم تمام آثار را به جهان معرفی یا ترجمه کنیم اما اگر ناشران بحث بین‌المللی برایشان اولویت داشته باشد و آثارشان صلاحیت و قابلیت برای ترجمه به خارج داشته باشد ما حمایت میکنیم و برای آن هم یک طرحی نوشتیم برای جذب همکاری ناشران داخلی در طرح تاپ.
به طور کلی در دو سال اجرای طرح تاپ چه کتاب‌هایی توسط ناشران خارجی منتشر شد؟
400 عنوان کتاب در گنجینۀ ما قرار گرفته است. از این گنجینه حدود 120 عنوان اثر به 23 زبان توسط ناشران خارجی یعنی با سرمایه‌گذاری مرکز و ناشر خارجی منتشر شده است، ما در علوم انسانی تا حدود 50 و 60 درصد کل هزینه‌ها را حمایت کردیم که در معارف اسلامی این حمایت بیشتر بوده است.
می‌گفتند ما تا به امروز پول را از نمایندگی فرهنگی شما می‌گرفتیم، کتاب را چاپ می‌کردیم و می‌دادیم و الخلاص، ما گفتیم این شیوه در جمهوری اسلامی دیگر تمام شد
یعنی شما حمایت کردید یا مانند ناشرمولف عمل کردید؟ برخی منتقدین میگویند ایران این کتاب را به نام ناشر خارجی چاپ می‌کند، هزینه‌هایش را هم می‌دهد ولی فقط در رایزنی‌ها توزیع می‌شود؟
این مساله در گذشته بوده، من اخیراً در نمایشگاه بین‌المللی مسکو فقط برای مسالۀ طرح تاپ رفته بودم، در روسیه با ناشران بزرگ روسیه نشست 3، 4 ساعته داشتیم آنها می‌گفتند ما تا به امروز پول را از نمایندگی فرهنگی شما می‌گرفتیم، کتاب را چاپ می‌کردیم و می‌دادیم و الخلاص، ما گفتیم این شیوه در جمهوری اسلامی دیگر تمام شده، با اینها به توافق رسیدیم که 5 اثر را خودشان از گنجینه ما انتخاب کنند و حتی 10 درصد هم اینها هزینه کنند و لوگوی خودشان را روی کتاب ما بزنند ما حداقل میتوانیم به بازار کتاب مسکو پیدا کنیم، قبلاً ما همۀ هزینه‌ها را می‌دادیم حتی آن ناشر حاضر نبوده لوگوی خودش را هم بزند مانند چاپخانه عمل می‌کردیم، الان این شیوه تمام شده است، این 120 عنوان کتاب هیچ یک از اینها را به عنوان چاپخانه برخورد نکردیم.
این کتابها در چه کشورهایی چاپ شده است؟
آلمان، ترکیه، اسپانیا، بلگراد، آذربایجان، پاکستان، هندوستان و....
یعنی کتابهای ما در آن کشورها به اسم ناشرین آنها در بازارشان وجود دارد؟
بله به نام ناشرین آنها؛ البته ما هر ناشری را نمی‌پذیریم، ناشر باید جزء ناشرین برتر آن کشور باشد، در ترکیه ما حمایت خودمان را از کتابهای ایرانی از 50، 60 درصد شروع کردیم و این حمایت را الان به 30 درصد رساندیم یعنی کتاب ما را ناشر تُرک با 30درصد حمایت چاپ می‌کند و برای بعضی آثار فقط مجوز می‌خواهد.
میگویند ناشرین داخلی خیلی برای شما رسمیت ندارد؟
اصلا میگویند ما حقوق آنها را ضایع کردیم! با توجه به اینکه ما مشکل کپی‌رایت داریم بعضاً ناشر می‌آید خودش کتاب را انتخاب، ترجمه و چاپ می‌کند و می‌آورد به رایزنی ما تحویل می‌دهد، ومی‌گوید این را از من بخرید، رایزن ما هم می‌خرد. ناشر داخلی ما هم تصور می‌کند سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی این کار را کرده است در صورتی آن ناشر داخلی از آن خلاء کپی‌رایتی که در کشور ماست استفاده کرده، کتاب‌هایی که بازار داشته این کار را کرده است. تُرکها آمدند برای کتابهای دکتر شریعتی مجوز گرفتند، از نظر اخلاقی این کار را کردند در ترکیه یک ناشری کتابهای مرحوم دکتر شریعتی را چاپ می‌کند، یک ناشر دیگری هم می‌تواند برود همان کتاب را چاپ کند.
مگر آنها کپی رایت ندارند؟
دارند ولی با توجه به اینکه در کشور ما کپی‌رایت نیست این کار را میکنند. ما آمدیم به یک طریق دیگری عمل کردیم یعنی برای اینکه حقوق ناشران داخلی ضایع نشود به ناشر داخلی می‌گوییم این کتاب شما در گنجینۀ ما قرار گرفته است خودتان ناشر خارجی را پیدا کنید و ما از شما حمایت میکنیم به جای اینکه از ناشر خارجی حمایت کنیم، این کار برای ما دو نفع دارد اولاً حمایت ما ریالی می‌شود، ثانیاً ناشر داخلی ما تشویق و ترغیب می‌شود حقوق نشر و حقوق مولف را با ناشر خارجی مستقیماً حل کند.
حمایت شما از ناشرین داخلی چند درصد است؟
30 الی 70 درصد است.
ـ چه فایده‌ای برای آنها دارد؟
فایده‌اش این است که کتابش به بازار جهانی راه پیدا کرده است.
شما که کتاب ناشر داخلی را در گنجینه گذاشته‌اید باید حق و حقوق او را بدهید؟
ما از ناشر داخلی ابتدا مجوز می‌گیریم. البته ناشری داریم که کلیۀ آثار خودش را به طور رایگان در اختیار مرکز ساماندهی قرار داده است، بعضی از مولفان مثل آقای دلشاد تهرانی چند تا از کتاب‌هایش در گنجینه قرار گرفته است، ایشان مجوز داده برای تمام آثارش به تمام زبان‌ها و ما دیگر مشکلی نداریم. با بعضی از مولف‌ها مشکل داریم، بعضی از مولفان میگویند برای این کتاب من باید 10 هزار دلار به من بدهید تا مجوز بدهم؛ ما با اینها وارد گفتگو می‌شویم.
برخی افرادی که در حوزۀ بین‌الملل فعال هستند میگویند موضوعاتی که شما انتخاب کردید خیلی مورد علاقۀ ناشرین خارجی نیست؟
موضوع را ناشر خارجی انتخاب می‌کند ما موضوع را انتخاب نمی‌کنیم.
ولی شما 400 کتاب را انتخاب کردید؟
ما علیرغم اینکه این همه تبلیغ میکنیم که حوزه علمیه و تقریباً در همۀ دانشگاهها در ارتباط با معارف اسلامی رشته داریم، شخصیت‌های بزرگ علمی و فرهنگی داریم ولی در برخی از موضوعات واقعاً ما کتابی که قابل عرضه باشد نداریم. برخی آثار هم هستند که قابلیت ترجمه را ندارند و بعضاً وحدت مسلمین را بهم میزند؛ لذا میدان انتخاب ما محدود می‌شود. مثلاً ما 1200 عنوان معارف اسلامی داریم و انتخاب خیلی سخت است. در ارتباط با دفاع مقدس ما نهایتاً به این نتیجه رسیدیم که متخصصین دفاع مقدس را جمع کنیم و نشست بگذاریم از طریق این متخصصان ما چند کتاب دفاع مقدس را انتخاب کنیم.
درباره کتابهای دفاع مقدس حتی برخی نویسندگان مشهور ما کنار هم نمی‌نشینند!
یک مشکل همین است، برخی کتابها خیلی حجیم هستند، شما کتاب 600 صفحه‌ای را می‌خواهید به زبانهای مختلف ترجمه کنید چقدر هزینه دارد؟ در صورتی که ما کتابی داریم در 200 صفحه که می‌تواند مفاهیم کتاب 600 صفحه‌ای را انتقال بدهد یا ما کتابی را چاپ کردیم برخی از مراکز نظامی اشکال گرفتند این یک جمله یا این یک پاراگراف یک سرّ نظامی بوده است.
ما می‌گوییم این 400 عنوان موجود است ولی یک ناشر خارجی یا داخلی می‌تواند کتابی را معرفی کند که این کتاب در کشور من مقبول است، اگر شما حمایت کنید، من این را ترجمه و منتشر می‌کنم، این را از طریق مکانیزم شورای کتاب می‌آوریم در این گنجینه.
ـ من شنیدم در ونزوئلا طرح تاپ حمایت‌ها خیلی بر اساس این مکانیسم هفتاد به سی نبوده، درست است؟
در بعضی از کشورها با توجه به شرایط آن کشورها ما بعضاً صددرصد حمایت کردیم مثلاً نمایندگی فرهنگی ما قبلاً یک ترجم‌های را شروع کرده یا در مرحلۀ چاپ بوده و ما می‌دیدیم یک هزینه‌ای را نمایندگی فرهنگی ما انجام داده است این را دیگر نتوانستیم بیاوریم در قالب طرح تاپ، این را صددرصد حمایت کردیم از خود بودجۀ رایزنی فرهنگی، ممکن است استثنائاً این کارها انجام شود.
بعضا انتقاد می‌شود خیلی از کارهای شما در حوزه طراحی و چاپ قدیمی است؟
این ایراد ممکن است وارد باشد، البته در همۀ کشورها اینگونه نیست. به خاطر اینکه عموماً طراحی روی جلد به عهدۀ خود ناشر بومی و خارجی است، ما فقط نظارت داریم، ما چند کتاب ادبیات کلاسیک را در کشور چین چاپ کردیم در قالب طرح تاپ، منتها اینها روی جلد و نقاشی‌هایی که داخل کتاب است را با نظارت ما و با فرهنگ بومی خودشان عمل کردند، یا در ترکیه ما هیچ دخالتی در کیفیت طراحی و دیزاین آن نداشتیم.
* شما برای معرفی این کار در رسانه‌های بین‌المللی که در حوزۀ نشر کار میکنند چقدر وارد عمل شدید؟ چون میگویند خیلی ممکن است اطلاع نداشته باشند.
من اگر بگویم 1 درصد هم توانسته باشیم در کشورهای خارجی خودمان را معرفی کنیم حتی این هم گزاف است؛ الان یکسال طول کشیده طرح تاپ از نظر مبنای قانونی، حقوقی و تشریفاتی خودش را طی کند تا حداقل بتوانیم به رایزنی‌های خودمان معرفی کنیم. بعد برای اینکه خودمان را معرفی کنیم یکی از راه‌هایش حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب است، الان ما بیش از 10 ناشر نمایشگاه بین‌المللی کتاب شرکت نکردیم به دلایل مختلف.
مرکز ما هنوز از نظر ساختار و تشکیلات مستقل نشده است و ما هنوز وابسته به سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی هستیم در حالیکه نباید باشیم. حضور ما در خارج از کشور از طریق مجرای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است، این هم یک سازمان دولتی است.
یعنی برای این کار هم باید یک سازمان درست شود؟ این که یک روند پیچیدهای است؟
تمام کشورها این را دارند مثلاً کشور روسیه دقیقاً یک مرکز ساماندهی ترجمه را دارند.
شما می‌دانید در کشور ما بروکراسی طولانی و دست‌و پاگیری وجود دارد. وقتی شما در دل یک سازمان دارید کار می‌کنید راحت‌تر هستید تا بخواهید مستقل شوید و این مصائبش صد برابر می‌شود؟
این همان زشت و زیباست ولی زیبایی‌اش بیشتر است چون حضور ما در خارج از کشور آسان می‌شود، ارتباط با ناشران خارجی بسیار سهل خواهد بود.
ما براساس اساس‌نامه مرکز مستقل و بودجۀ مستقلی داریم ولیکن بودجهای که برخی از کشورها در این خصوص می‌گذارند قابل مقایسه نیست با بودجهای که ما می‌گذاریم مثلاً ترکیه تِدا را دارد که مانند طرح تاپ ماست ولی فقط ادبیات است در صورتی که ما 13موضوع داریم.
ما براساس اساس‌نامه مرکز مستقل و بودجۀ مستقلی داریم ولیکن بودجهای که برخی از کشورها در این خصوص می‌گذارند قابل مقایسه نیست با بودجهای که ما می‌گذاریم مثلاً ترکیه تِدا را دارد که مانند طرح تاپ ماست ولی فقط ادبیات است در صورتی که ما 13موضوع داریم.
در روسیه این مرکز ساماندهی را در داخل یک دانشکده و انستیتو پیش‌بینی کردند، من از رئیسش پرسیدم شما سالی چقدر بودجه دارید؟ گفت مرکز ما سالیانه دو میلیون دلار بودجه دارد ولی بودجه ما در مقایسه با آنها بسیار ناچیز است.
ما تعدادی ناشر داریم که جامعه هدفشان خارج کشور است، شما با اینها چقدر ارتباط دارید؟
ما با ناشرانی که خارج از کشور فعالیت میکنند مانند جامعه‌المصطفی و مجمع جهانی ارتباط داریم. ناشران خصوصی در این عرصه خیلی کم است، ما با نهادهای خارجی تفاهمنامه‌های امضاء کردیم که در چند محور وظایف مرکز را به انجام برسانیم. یکی مسالۀ اصلاحِ شیوۀ و مراحل ترجمه است، اصلاح در آماده‌سازی متنها، ما متن‌هایی در برخی از این نهادها داریم که نمی‌توانیم در خارج از کشور منتشر کنیم و برای ما مشکل شده است. ما با جامعه‌المصطفی همکاریِ نزدیک داریم، در ارتباط با تربیت مترجم. اما در رابطه با ناشران خصوصی بعضی از ناشرانی که در خارج از کشور به عنوان ناشر بومی آن کشور هم شناخته شده‌اند با اینها حتی در زمینۀ ترجمه هم همکاری داشتیم مثلاً با انتشارات شمع‌ومه برای چند کتاب قرارداد داریم.
در روسیه با صدرا کار می‌کنید؟
در شُرف فعالیت هستیم. در سفر اخیرم به با بنیاد مطالعات اسلامی صدرا تفاهمی کردیم که پیش‌نویس آن هم آماده شده، با برخی دیگر که زیاد هم در خارج کشور حضور ندارند ولی در داخل ترجمه چاپ میکنند درصدد هستیم که براساس طرح جذب همکاریِ ناشران داخلی عمل کنیم.
بحث عدم الحاق ما به کپی‌رایت هم برای شما مشکلی ایجاد نکرده است؟
بسیار مشکل است، اولین حرفی که هر ناشر خارجی به ما می‌گوید این است که شما کپی‌رایت را قبول کردید یا نکردید؟ ما هم می‌گوییم نه ما قبول نکردیم،
نتیجه منتفی می‌شود؟
نه راه‌های دیگر را پیشنهاد میکنیم، می‌گوییم شما مجوز مولف به ناشر را می‌خواهید، مجوز را مرکز ساماندهی می‌دهد، مرکز هم می‌آید داخل کشور با ناشر داخلی صحبت می‌کند، در عرض این یکسال و اندی که بنده در خدمت دوستان هستم هیچ کتابی را بدون اجازۀ مولف و ناشر اقدام نکردیم. سازمان فرهنگ در این صدد نیست که مانند سالهای قبل بدون اجازه کاری منتشر کند، البته برخی روحانیون شناخته‌شده در کشور بیشتر دوست دارند کتابهایشان در خارج از کشور ترجمه شود (و تشکر هم میکنند) لذا این یک سنت شده بود و ما این سنت را دیگر شکاندیم.
ـ شما چرا گزارش دوره‌ای از کارتان نمیدهید؟
آن به خاطر شخصیتِ بنده است که زیاد اهل خبر نیستم.
انتهای پیام/
يکشنبه ۱۴ آبان ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۴۶
کد مطلب: 442253
